De Tarot van Marseille

De Duivel van de Tarot van Marseille heeft een aantal elementen die verwijzen naar de dualiteit. Ten eerste heeft hij zowel mannelijke (geslachtsdeel) als vrouwelijke (borsten) kenmerken. Let wel, dit is iets anders dan androgyny, dat juist een kenmerk is van de mens die het goddelijke heeft gerealiseerd. Dan zijn het innerlijk mannelijke en vrouwelijke versmolten tot een eenheid. In de Duivel zijn het mannelijke en het vrouwelijke separaat aanwezig, zoals overigens in ieder (onverlicht) mens.

Ook de staf van de Duivel verwijst naar de dualiteit. Op de kaart van Jean Noblet (linksboven) is het een tweetand en op de kaart van Payen-Webb (rechtsboven) branden er twee vlammen op de staf. De twee hoorns van de Duivel zijn niet alleen een verwijzing naar het dierlijke, maar ook naar de dualiteit. Jean Noblet gebruikt om de polariteiten/dualiteit uit te drukken tevens de combinatie van de kleuren rood (het mannelijke) en blauw (het vrouwelijke).

De vleermuisvleugels van de Marseille Duivel symboliseren spirituele onbewustheid: een vleermuis leeft ’s nacht, in het (spirituele) duister. Op de kaart van Jean Noblet staan op de linkervleugel twee, en op de rechtervleugel drie punten. Dit is waarschijnlijk opnieuw een verwijzing naar de dualiteit. In de leer van Pythagoras over de tegenstellingen stonden de even getallen voor het vrouwelijke en de oneven getallen voor het mannelijke.

De twee op de Duivel lijkende wezens die vastgebonden zijn aan zijn voetstuk, staan voor de mens die ‘gevangen’ zit in de materie en zich laat leiden door zijn lagere natuur.

Een belangrijk thema, zo blijkt uit meerdere tarotkaarten, is het omgaan met de seksuele driften. Lust is een oerkracht die de mens gevangen kan houden in de wereld van het dierlijke, en hiermee weghoudt van het goddelijke.

De kaart hiernaast uit het Zwitsere 1JJ tarot deck (19^e eeuw) snijdt dit thema aan met heldere symboliek. De staart van de Duivel is zo gebogen dat het associaties oproept met een fallus. Het uiteinde van de staart raakt de tweetand, die staat voor de twee energiebanen die ons de dualiteit laten ervaren.

De dualiteit en het dierlijke zijn onderdeel van Gods schepping en in dit opzicht niet per definitie ‘slecht’. Willen we echter de eenheid van het goddelijke ervaren dan moeten we het aardse loslaten. De Tarot van Marseille kaart versie Payen-Webb (boven) maakt dit extra duidelijk door de kaart L’Antechrist (de antichrist) te noemen in plaats van Le Diable: de Duivel vertegenwoordigt in onze duale wereld de tegenpool van het goddelijke (Christus).

De Oswald Wirth Tarot

De uitvoering van Oswald Wirth’s Duivel is sterk beïnvloed door de Baphomet figuur van de occultist Eliphas Levi en dit schept verwarring. Baphomet wordt door historici gezien als een afgod, waarvan de exacte oorsprong en betekenis niet bekend is. De Tempeliers – een christelijke ridderorde uit de 12^e en 13^e eeuw – zouden hem aanbeden hebben in plaats van Christus en mede hierom op de brandstapel zijn beland.

Eliphas Levi kwam tot de conclusie dat Baphomet staat voor het gnostische principe van volmaakt evenwicht tussen de tegenstellingen, en hij creëerde een beeld dat hierbij paste (helemaal rechts). In zijn Baphomet zijn o.a. alchemistische principes (‘solve et coagula’), de vier elementen en de caduceus van de god Hermes verwerkt.

Levi’s Baphomet vertegenwoordigt hiermee positieve, nastrevens- waardige, spirituele principes. De vlam op het geitenhoofd staat bijvoorbeeld voor het menselijke intellect dat heerst over het dierlijke. Elementen van Baphomet gebruiken voor de Duivel, zoals Oswald Wirth heeft gedaan, kan iemand hierdoor op het verkeerde been zetten over de betekenis van de kaart.

Baphomet, door Eliphas Levi (1854-1856).

Château des Avenières (1917)

De ontwerper van de mozaïeken van Château des Avenières (links) heeft voor zijn Duivel zelfs Levi’s Baphomet in zijn geheel genomen. De man en vrouw die vastzitten in/aan het aardse (de grote cirkel), zouden zichzelf gemakkelijk kunnen bevrijden als ze dit zouden willen. De mozaïek stelt hun gevangenschap dus als een keuze.

De Rider-Waite-Smith Tarot

Kunstenares Pamela Colman-Smith heeft – waarschijnlijk als reactie op Oswald Wirth’s verwarrende Duivel – de kaart weer ondubbelzinnig laten verwijzen naar de tegenpool van het goddelijke. Haar Duivel is corpulent (onmatigheid) en sinister. Zijn hoorns zijn gekromd richting de aarde. De omgekeerde brandende toorts in zijn handen verwijst naar het kundalini-vuur, dat naar beneden stroomt in plaats van omhoog. Dit is ook de betekenis van de twee staarten van de naakte man en vrouw. De druiventros (wijn) en het vuur verwijzen beide naar de goddelijke kundalini die de lagere, in plaats van de hogere, chakra’s voedt.

Het pentagram, dat bij Levi’s Baphomet en de mozaïek van Château des Avenières met de punt omhoog is afgebeeld, is op de RWS-kaart met de punt naar beneden gedraaid. In occulte kringen staat het pentagram met de punt omhoog voor de gerealiseerde mens. De vijfde punt van de ster staat voor de Geest, die heerst over de andere vier punten, die staan voor de vier elementen (het aardse). Omgekeerd, met de punt naar beneden, regeert het aardse (het dierlijke) over de Geest (het goddelijke).

Rider-Waite-Smith Tarot (1909)

In de bovenste hand van de Duivel staat het teken voor Jupiter, de planeet die, van de zeven planeten uit de klassieke astronomie, het verst is verwijderd van de zon, en die (daarmee) in de alchemie symbool staat voor het eerste/onderste chakra. Het handgebaar zelf verwijst naar de dualiteit (‘in tweeën gesplitste eenheid’).

De naakte man en vrouw roepen associaties op met Adam en Eva, zeker als je de RWS-kaart De Geliefden ernaast legt. Arthur E. Waite en Pamela Colman-Smith verkeerden in esoterische kringen, die wisten dat het Bijbelverhaal van Adam en Eva op het symbolische niveau gaat over de mens die kiest voor het laten afvloeien van de kundalini-energie (de slang) via de onderste chakra’s (lees: seksuele activiteit) en hierdoor verdreven wordt uit het paradijs (de verbinding met het goddelijke verliest). Voor een uitgebreidere analyse van dit Genesis-verhaal zie mijn boek Kundalini-ontwaken. Ook in talloze schilderijen is deze geheime kennis verwerkt, zie drie voorbeelden hieronder.

De hand van Adam ligt om de borst van Eva: de verboden vrucht is seksualiteit (Hans Baldung Grien, 1511)

God vertelt Adam en Eva dat zij niet van de verboden vruchten mogen eten. Waar deze verboden vruchten voor staan wordt gesymboliseerd door het bosje groen, in de vorm van een fallus, in de linkerhand van Adam. (Grabower Altaarpaneel, Bertram van Minden, 1375-1383)

De twijg in de hand van Adam roept associaties op met een fallus: de verboden vrucht is seksualiteit. (lucas van leyden, 1529, Rijksmuseum)

Conclusie

In het krachtenveld van de polariteiten staat de duivel tegenover het goddelijke. Waar het goddelijke staat voor eenheid, vertegenwoordigt de duivel de dualiteit (de fysieke schepping bestaat uit tegenstellingen). In de mens staat de duivel voor onze dierlijke, lagere natuur, die de tegenpool is van onze hogere, goddelijke natuur.

In de tarot is de Duivel de tegenhanger van de Keizer, de Hierofant, en de Zegewagen. De mannen op deze drie kaarten hebben het aardse en het dierlijke – de duivel dus – overwonnen.

Aanbevolen: Paul Solomon over onze lagere en hogere natuur
(uit: “The Wisdom of Solomon“)