Op de tafel van de Visconti-kaart ligt ook een raadselachtig wit doek met iets eronder. Volgens sommigen is dit een zogenaamd velum waarmee in de katholieke kerk de geconsacreerde hosties worden afgedekt. Tijdens het hoogtepunt van de katholieke mis verandert gewoon brood (de hostie) in ‘het Lichaam van Christus’ (de transsubstantiatie genoemd). Dit beeld sluit naadloos aan bij het proces van spirituele transformatie waar de gehele grote arcana voor staat. Het subtiele symbool van een velum past ook bij de wijze waarop esoterische kennis is verwerkt in de andere kaarten van de Visconti-Sforza, zoals we de komende maanden zullen zien.

De staf van Aaron

De magiër van de Etteilla Tarot (1890) is gekleed als een Joodse priester, een verwijzing naar de hogepriester Aäron, de broer van de profeet Mozes, uit het Oude Testament. Mozes en Aäron hadden beide een bijzondere staf, die kon veranderen in een slang; een Bijbelse metafoor voor een kundalini-ontwaken.

Als er uit twaalf stamhoofden een priester gekozen moet worden, geeft God de instructie dat alle kandidaten een stok moeten geven aan Mozes. En het zal gebeuren dat de staf van de man die Ik verkies, in bloei zal staan, zegt God daarna (Numeri 17:5).

De volgende dag gebeurde het, toen Mozes in de tent van de getuigenis kwam, dat, zie, de staf van Aäron voor het huis van Levi in bloei stond. Hij bracht bloesem voort en bloeiende bloemen, en droeg amandelen. (Numeri 17:8)

Het in bloei komen en vrucht dragen van de staf is een treffende metafoor voor de wervelkolom van de mens waarin de goddelijke kundalini-energie is ontwaakt. Dit ‘uitlopen’ van de staf van Aaron is een thema dat zijn weg heeft gevonden in de tarot. Op veel decks vinden we staven met knoppen en blaadjes eraan, iets wat niet gebruikelijk is voor een staf die gebruikt wordt als hulpmiddel bij het lopen of schapenhoeden.

Op de tafel van de magiër van Etteilla liggen tien muntstukken, of fiches, in het patroon 1-2-3-4, een verwijzing naar de tetraktys (vierheid) van Pythagoras. De wijsgeer Pythagoras, die leefde circa 500 voor Christus, zag de tetraktys als de grondslag van de kosmos en als een uitdrukking van het goddelijke. Tien, de som van de getallen een, twee, drie en vier, is een heilig getal voor de Pythagoreeërs; symbool voor harmonie en volmaaktheid.

Het opschrift Maladie (ziekte) verwijst niet naar de magiër, maar naar de betekenis die de kaart volgens Etteilla heeft bij een legging.

Het zwaard, de staf en de beker zijn eeuwenoude symbolen die in veel tradities worden gebruikt om te verwijzen naar een kundalini-ontwaken. Verassend genoeg, ook al in de 17e eeuwse Tarot van Marseille. We zien een goddelijke hand en goddelijk (kundalini-)vuur op de Azen van Zwaarden en Staven.

De kasteelachtige bovenkant van de kelk op de Aas van Bekers verwijst naar het Koninkrijk van God. De mysterieuze vloeistof die in drie golfjes over de rand van de kelk stroomt, staat voor de goddelijke energie die uitstroomt naar lichaam, hart (voelen) en hoofd (denken); een klassieke driedeling van de mens, die we ook in de Bijbelse symboliek terug zien.

Het pentagram

Het pentagram is een symbool dat bijna zo oud is als de mensheid zelf. In veel tradities is het een hoog gewaardeerd esoterisch teken. Onder andere vanwege zijn bijzondere mathematische eigenschappen staat de vijfpuntige ster voor de volmaakte mens; voor de mens die het goddelijke heeft verwezenlijkt.

In de loop van de tijd kreeg het omgekeerde pentagram, met de punt naar beneden, de betekenis van satanisme. Met één punt omhoog staat de ster nu voor het heersen van het goddelijke over de materie (vier elementen). Met twee punten naar boven zijn het de lagere, dierlijke driften (satan) die regeren.

Op de illustratie uit het boek van Jean Michault staan om het pentram heen de letters YGEIA. Dit verwijst naar het Griekse Hugieia dat heelheid/gezondheid betekent, en naar Hygieia, de godin van gezondheid en zuiverheid (hygiëne). Hygieia heeft als attribuut, net als haar vader Asclepius, de god van de geneeskunst, een staf met een slang. De diepere betekenis hiervan is dat een kundalini-ontwaken leidt tot (spirituele) heelheid en zuiverheid.

Op de illustratie van Michault zien we ook een draak afgebeeld. Deze staat voor de dierlijke driften in de mens die een bedreiging vormen voor godsrealisatie (‘Hugieia’).

De staf van Hermes

Tarot decks die voortkomen uit, of geïnspireerd zijn door, de 19e eeuwse occulte groepering The Golden Dawn brengen de magiër vaak in verband met de Griekse god Hermes (Mercurius bij de Romeinen). Door aanraking met zijn slangenstaf, de caduceus, kon Hermes mensen laten inslapen en wakker laten worden. Met andere woorden: spiritueel onbewuste mensen laten ontwaken.

Op de kaart van de Classic Golden Dawn heeft de magiër een caduceus op zijn borst. Met zijn handen maakt hij, ter hoogte van zijn bekken, de figuur van een driehoek met de punt naar boven; het symbool voor het element vuur. Dit is een verwijzing naar het ‘kundalini-vuur’ bij het heiligbeen. Deze kaart is zonder kleur. Traditioneel werden de leden van de Golden Dawn geacht zelf hun tarotkaarten in te kleuren. Op de tafel liggen niet de vier symbolen van de kleine arcana, maar voorwerpen die verwijzen naar de Graal-legende: de Heilige Lans van Longinus, waarmee Jezus is doorstoken aan het kruis; Excalibur, het zwaard van koning Arthur; en de Heilige Graal zelf, waarmee het bloed van Jezus zou zijn opgevangen. De kubus staat voor het goddelijke. De vier voorwerpen liggen in de vorm van een pentagram.

Bij de Knapp-Hall Tarot is de staf van de magiër een caduceus. Geoffrey Dowson (Hermetic Tarot) heeft gekozen voor het afbeelden van de gehele figuur van Hermes/Mercurius. De magus van de Thoth Tarot is als het ware zelf een caduceus. Achter hem langs loopt een lange staf en ter hoogte van zijn hoofd zien we twee slangen. Aan zijn voeten zitten de vleugels van de god Hermes. Bovenaan de kaart zien we een neerdalende duif.

De Rider-Waite-Smith Magiër

De RWS Tarot legt een verband tussen de magiër en een alchemist. Rood en wit – de kleding van de magiër – zijn de kleuren die in de alchemie staan voor de twee polen van de dualiteit, die versmolten moeten worden tot een (goddelijke) eenheid. Op het energetische niveau gaat het hier om twee energiebanen, langs de wervelkolom, die in de yogatraditie ida-nadi (het vrouwelijke, wit) en pingala-nadi (het mannelijke, rood) heten. Het zijn tevens de twee slangen die langs de staf van de god Hermes kronkelen.

In de alchemie wordt vaak gebruik gemaakt van beelden uit de natuur, bijvoorbeeld bloemen. Op de afbeelding uit het manuscript van Basilius Valentinus zien we een koning – symbool voor de alchemist die het goddelijke heeft verwezenlijkt – wijdbeens staand tussen een roos (rood) en een lelie (wit). Het zijn dezelfde bloemen die we ook zien op de RWS kaart van de Magiër.

Hij houdt een zon en een maan in zijn handen. Ook dit zijn symbolen die de dualiteit uitdrukken. Het embleem met de mythische figuur Hermes Trismegistus illustreert dat de versmelting van deze polen plaatsvindt door de inwerking van (kundalini-) vuur.

Het lemniscaat, boven het hoofd van de RWS-magiër, is een universeel symbool dat deze versmelting tot uitdrukking brengt. Om het middel van de magiër zien een zogenaamde ouroboros; een slang die zijn eigen staart opeet. De ouroboros is een eeuwenoud symbool, ook uit de alchemie, dat met zijn cirkelvorm staat voor de cyclische natuur van de schepping en de eenheid die eraan ten grondslag ligt. Deze ouroboros als riem symboliseert dat de dierlijke driften (de onderbuik) overwonnen moeten worden om het goddelijke te kunnen ervaren.

Met zijn armen, één omhoog en één naar beneden wijzend, drukt de magiër de verbinding van hemel en aarde uit. De opgeheven staf moet ons vertellen hoe deze verbinding tot stand komt: door het laten opstijgen van de kundalini. De staf heeft twee kleine knoppen, een subtiele verwijzing naar de versmelting van de polariteit, die tot stand gebracht moet worden.

Colman-Smith heeft voor de goede speurder nog een extra aanwijzing aangebracht die de diepere betekenis van de deze kaart moet verduidelijken. Op de rand van de tafel, rechts, zien we een opstijgende vogel . Dit is de duif van de Heilige geest, die ook is afgebeeld op de Aas van Bekers. In de Bijbel lezen we echter dat de Heilige Geest, in de vorm van een duif, neerdaalt op Jezus:

En het geschiedde, toen al het volk gedoopt was, en Jezus ook gedoopt was en aan het bidden was, dat de hemel geopend werd, en dat de Heilige Geest op Hem neerdaalde in lichamelijke gedaante als een duif. (Lucas 3:21-22)

De staf van Mozes

De afbeelding in mozaïek van de magiër in kasteel Château des Avenières heeft een aantal nieuwe elementen ten opzichte van de hiervoor besproken decks. Op tafel ligt een schotel met een hexagram erop. Deze zespuntige ster, ook een klassiek symbool, staat voor de versmelting van de tegenstellingen (het samengaan van twee driehoeken). Het heft van het zwaard is versierd met toepasselijke maansymboliek, een verwijzing naar de ‘godinnen-energie’ waar het zwaard voor staat. De kundalini-energie wordt in veel tradities gezien als een vrouwelijk aspect van God.

Het meest opvallend is de smalle waterstroom die tussen de voeten van de magiër door meandert. Ook dit is een metafoor voor de kundalini-energie, die ontleend is aan het Oude Testament. Als het volk van Mozes door de woestijn doolt, op zoek naar het beloofde land, krijgt het dorst en begint te morren. Mozes slaat dan met zijn staf – die ook in een slang kan veranderen – op een rots, en er komt water uit de stenen stromen (Exodus 17:6). Jezus noemt dit in het Nieuwe Testament ‘levend water’. Water dat je (spirituele) dorst voor altijd lest:

…wie drinkt van het water dat Ik hem zal geven, zal in eeuwigheid geen dorst meer krijgen. Maar het water dat Ik hem zal geven, zal in hem een bron worden van water dat opwelt tot in het eeuwige leven. (Johannes 4:14)

Conclusie

De kaart van De Magiër staat voor het verbinden van hemel en aarde. Voor transformatie en zelfverwezenlijking. De magiër is een alchemist. Zijn Magnum Opus is het innerlijke goud. Zijn staf, waarmee hij magie bedrijft, is de staf van Hermes/Mercurius; zijn wervelkolom met erin stromend de Geest van God.

In het haar van de dwaas op het Visconti Sforza deck zijn veren gestoken; een verwijzing naar de lichtheid/leegheid van zijn gedachtewereld. Dit beeld wordt onderstreept door de lege blik waarmee hij voor zich uit staart.

De expliciete naaktheid van de dwaas op het d’Este deck, in combinatie met de kinderen die zijn broek naar beneden trekken, zou nu absoluut niet meer kunnen. En blijkbaar vond men ook in de 17e eeuw al dat onschuld en waanzin beter op een andere manier uitgebeeld kon worden, want op de allereerste Tarot van Marseille, het tarotspel dat de basis heeft gelegd voor alle hedendaagse decks, zien we dat de kinderen vervangen zijn voor een kat (of is het een hond?) die naar de geslachtsdelen van de dwaas springt.

De Etteilla Thoth Tarot van Jean-Baptiste Alliette, uit 1793, is het eerste deck waarin zichtbaar esoterische symboliek is verwerkt. Op de kaart van de Dwaas zien een nar die zijn handen voor zijn ogen houdt. De kaart gaat vanaf nu steeds duidelijker onwetendheid, ‘niet willen zien’, uitbeelden. De andere kaarten van de grote arcana komen te staan voor aspecten van de spirituele weg.

De nar, al dan niet met blote billen, krijgt in de tarot vanaf nu de diepere betekenis van ‘de dwaas’ die niet de weg naar het Koninkrijk van God gaat. De basis voor deze uitleg zijn Bijbelcitaten als:

Want u zegt: Ik ben rijk en steeds rijker geworden en heb aan niets gebrek, maar u weet niet dat juist u ellendig, beklagenswaardig, arm, blind en naakt bent. (Openbaring 3:17)

De dwaas zegt in zijn hart: Er is geen God. (Psalm 53:2)

Want de wijsheid van deze wereld is dwaasheid bij God… (1 Kor. 3:19)

Oswald Wirth voegt aan de kaart van de Dwaas in zijn tarot deck (1889) een krokodil en een omgevallen obelisk toe. Twee thema’s die overgenomen zullen worden door vele andere decks. Zowel de krokodil als de obelisk verwijst naar spirituele onbewustheid.

Een ander voorbeeld is de legende Gajendra en Moksha (de verlichting van Gajendra) uit een van de heilige geschriften van het Hindoeïsme.

De olifant Gajendra wordt tijdens het baden in een meer, pijnlijk gebeten in zijn poot door een krokodil en krijgt zichzelf met geen mogelijkheid meer vrij. Aan het einde van zijn krachten (volgens de legende na meer dan duizend jaar) smeekt hij de god Vishnoe om hulp. Als offer houdt hij hierbij een lotus in de lucht. Vishnoe bevrijdt Gajendra door de krokodil te onthoofden met zijn Sudharshana Chakra (een ronddraaiende discus met scherpe kartels).

Het verhaal is een metafoor voor spiritueel ontwaken. De krokodil staat voor de dierlijke driften in ons onderbewuste (het meer). De lotus die omhoog gehouden wordt door Gajendra staat voor een geopend kruinchakra. De moraal van deze mythe is dat Moksha (de staat van verlichting) alleen bereikt kan worden als de dierlijke driften zijn overwonnen. De mens kan dit echter niet op eigen kracht tot stand brengen. Je gaat dit proces aan samen met God.

Omgevallen obelisk

Om de aanwezigheid van de omgevallen obelisk in de kaart van Dwaas te begrijpen, moeten we eerst naar de diepere laag van de tarot, die ruim een eeuw geleden is aangebracht door vooraanstaande occultisten als Oswald Wirth, Arthur Edward Waite en Aleister Crowley. Onder hun invloed zijn de kaarten van de grote arcana gaan verwijzen naar onze mogelijkheid tot een kundalini-ontwaken. Gebruikmakend van de kundalini-symboliek uit diverse spirituele tradities, hebben de geestelijke vaders van de grote arcana een plattegrond gemaakt van de weg die nodig is om de goddelijke energie in het bekken (bij het heiligbeen!) te laten ontwaken.

Château des Avenières

De Rider-Waite-Smith (RWS) Tarot

Met zijn deck, dat in 1909 uitkomt, breekt Arthur E. Waite met een aantal van de op dat moment ongeschreven regels en gewoontes qua ontwerp en volgorde van de tarotkaarten. Zijn Dwaas is niet een armoedige nar met een beperkt verstand, maar een vrolijke, levenslustige jongeman met de kleren van een prins. Uitvoerend kunstenares Pamela Colman-Smith heeft er een zonnige kaart van gemaakt met veel nieuwe symbolische elementen.

Waite en Colman-Smith hebben ervoor gekozen om juist het spirituele potentieel van deze eerste kaart (volgens sommigen de laatste kaart) van de grote arcana te benadrukken. We zien een jongeman die onbezorgd rondstapt in een gevaarlijke omgeving (afgrond). Dit is positief uit te leggen als onschuld en optimisme, gevoed door een vertrouwen op God. Een grondhouding die ook in dit geval door Bijbelcitaten wordt ondersteund.

Als iemand onder u denkt dat hij wijs is in deze wereld, laat hij dwaas worden, opdat hij wijs zal worden. (1 Kor. 3:18)

Maar het dwaze van de wereld heeft God uitverkoren om de wijzen te beschamen, en het zwakke van de wereld heeft God uitverkoren om het sterke te beschamen. (1 Kor. 1:27)

Voorwaar, Ik zeg u: wie het Koninkrijk van God niet ontvangt als een kind, zal het beslist niet binnengaan. (Marcus 10:15)

Colman-Smith heeft diverse elementen verwerkt die de dwaas een potentieel van een spiritueel ontwaken geven. Bij haar geen omgevallen obelisk, maar verwijzingen naar de caduceus, de staf van de god Hermes, die staat voor een kundalini-ontwaken.

De rode veer die in een S-vorm langs de staf van de dwaas ligt, staat voor de goddelijke energie die vanaf het eerste chakra (kleur rood) opstijgt naar de kruin, zoals de slangen die langs de caduceus omhoog kronkelen. Op kaart nummer 19, de Zon, zien we deze rode veer terug. Nu staat hij rechtop op het hoofd van het kind: het proces van ontwaken is voltooid.
De armen van de dwaas vormen dezelfde spiraalbeweging als de veer, hetgeen het beeld van de stromende kundalini-energie versterkt.

Aan het einde van de staf hangt een tas met de kop van (waarschijnlijk) een adelaar erop. De adelaar, de koning der vogels, is een universeel symbool voor bewustzijnsverruiming en het goddelijke. Een slim alternatief, bedacht door Colman-Smith, voor de twee vleugels bovenaan een caduceus. De staf van de Dwaas wijst naar de zon, symbool voor het goddelijke.

De figuur van een prins staat ook voor een spiritueel potentieel, namelijk het vooruitzicht van een spiritueel koningschap. Een prins staat voor de belofte van het Koninkrijk van God. In sprookjes en mythes is dit een archetypisch thema: de prins die allerlei (spirituele) moeilijkheden moet overwinnen, voordat hij kan trouwen met de prinses (het heilige huwelijk), en op de troon van zijn vader (lees: Vader) kan plaatsnemen. Als illustrator van kinderboeken kende Colman-Smith ongetwijfeld dit thema en de diepere betekenis ervan. Kaart 4 van de grote arcana, de Keizer, staat voor het verworven spirituele koningschap.

Op de kleding van de prins/dwaas zien we het symbool voor Ether: een wiel met acht spaken. Ether, of energie, is het vijfde element, gezien vanuit een pentagram, en staat in spiritueel opzicht voor de (inwerking van de) Geest.

De witte roos in de hand van de dwaas een klassiek symbool voor onschuld, zuiverheid en kuisheid. In het RWS-deck komt de witte roos terug bij kaart nummer 13, de Dood. Ze heeft hier de betekenis van spirituele uitzuivering. Op de helm van de Dood zien we opnieuw een rode veer: deze moet ons vertellen dat de de kundalini-energie de werkende kracht in het zuiveringsproces is.

De Thoth Tarot

De Thoth Tarot van Aleister Crowley, die voor het eerst uitkwam in 1969, pas 22 jaar na de dood van Crowley, lijkt op geen enkele wijze op zijn voorgangers. Uitgevoerd in een geheel eigen stijl en boordevol symboliek, heeft dit deck sindsdien talloze kunstenaars geïnspireerd bij hun versie van de tarot.

Ook bij Crowley’s versie van de Dwaas ligt de nadruk op zijn spirituele potentieel. Dit komt tot uiting door symbolen als de caduceus, de vlinder, de witte duif (de Heilige Geest), een zak munten met tekens van de zodiak en planeten, de gier (het Oude Egypte), en de druiventros (goddelijke extase). De groene kleding verwijst naar de mythische ‘Groene Man’ en de lente, en daarmee naar vruchtbaarheid. Hij maakt met beide benen een enthousiaste sprong voorwaarts het ongewisse in.

De zon ter hoogte van zijn kruis is een onvalste verwijzing naar de kundalini-energie. De dennenappel bovenop de caduceus staat voor de pijnappelklier, die door de kundalini wordt geactiveerd als deze is opgestegen naar de kruin. De tijger symboliseert het gevaar dat de dwaas het hoofd moet bieden tijdens zijn spirituele reis. Dit dier staat voor de energie van het tweede chakra (kleur oranje). Als de kundalini-energie niet omhoog geleid wordt na het ontwaken, maar blijft ‘hangen’ in de buik en wordt aangewend voor seksuele activiteiten (tweede chakra), leidt dit tot de spirituele dood (opgegeten worden door de tijger).

Waar de krokodil (onderaan de kaart) staat voor onze dierlijke driften in het algemeen, staat de tijger meer specifiek voor de seksuele energie. In het Hindoeïsme wordt de tijger – net als de krokodil – gebruikt als rijdier van de goden. De boodschap is: wie het goddelijke wil ervaren moet meesterschap verwerven over het dierlijke.

Conclusie

De tarot heeft zich in de loop der eeuwen ontwikkeld van een kaartspel voor verstrooiing en vermaak tot een set van 78 kaarten met diepgaande spirituele wijsheid. Was de Dwaas in de 14e eeuw nog een maatschappelijke randfiguur, heden ten dage staat hij voornamelijk voor spiritueel potentieel. Sommige decks benadrukken zijn spirituele onbewustheid – de armoede van het leven zonder God -, andere benaderen het positiever en focussen op zijn kinderlijke onschuld en toekomstige mogelijkheden, die in beeld gebracht worden door de overige kaarten van de grote arcana. Arthur E. Waite (RWS-deck) noemde de dwaas: de geest die op zoek is naar ervaring.

In Bijbelse termen is de dwaas ‘de verloren zoon’ die de weg terug gaat naar zijn vader (lees: God), nadat hij eerst helemaal is vastgelopen in het (aardse) leven.

De Dwaas is zich niet bewust van ‘het kindschap God’s …’ (B.Ph. van Bonnardt, 1947)

Onthoofding

Gezichtsbedekking

Het laten verdwijnen van een gezicht is ook een vorm van beeldtaal om het verdwijnen van het ego uit te drukken. De profeet Mozes heeft een indrukwekkende ontmoeting met God op een berg (symbool voor bewustzijnsverruiming). Veertig dagen en nachten (symbool voor een periode van transformatie) verblijft hij op de berg. Als hij weer naar beneden komt bedekt hij zijn gezicht met een doek op de momenten dat hij de Israëlieten toespreekt⁽⁴⁾. Hiermee willen de Bijbelschrijvers aangeven dat Mozes niet meer spreekt vanuit zijn (verdwenen) ego, maar vanuit God.

Ook het gezicht van de profeet Elia verdwijnt na een ontmoeting met God op een berg. In een grot, op de top van de berg, voelt Elia eerst een sterke wind voorbijkomen die de bergen splijt en rotsen breekt; daarna volgt een aardbeving en tot slot een vuur (5). Deze indrukwekkende beelden beschrijven een innerlijke ontlediging: Elia die wordt ‘opengebroken’, gezuiverd en getransformeerd.

En na het vuur kwam het suizen van een zachte stilte.
En het gebeurde, toen Elia dat hoorde, dat hij zijn gezicht met zijn mantel omwikkelde, naar buiten ging en in de ingang van de grot bleef staan. En zie, een stem kwam tot hem, die zei: Wat doet u hier, Elia?⁽⁶⁾

Na het natuurgeweld is het stil. Dit is de innerlijke stilte die de mens ervaart na de voltooiing van het proces van ontlediging. Elia wikkelt zijn mantel om zijn gezicht: zijn ego is ‘onzichtbaar’ geworden door het zuiveringsproces. Het is nu volledig transparant, als een schoongewassen raam. Het goddelijke licht kan er ongehinderd doorheen stromen. Net als bij Mozes stelt dit Elia in staat om de stem van God te horen.⁽⁷⁾

Een grote schoonmaak

Ontlediging wordt soms ook verbeeld door een proces van zuivering. Een bekend voorbeeld is de zondvloed van Noach. De enorme watervloed waar mens en dier in omkomen, staat voor het ‘schoonspoelen’ van de spirituele zoeker (Noach). Al het oude (het ‘zondige’) wordt uitgezuiverd. Als het water weer gaat zakken, strandt de ark van Noach op een bergtop (symbool voor een bewustzijnsverruiming).⁽⁸⁾

Een tweede voorbeeld is de schoonmaakklus waar de Griekse halfgod Herakles voor komt te staan: het uitmesten van de stallen van koning Augias. Deze taak is de vijfde van de twaalf ‘werken’ (opdrachten) die Herakles in opdracht van koning Eurystheus moet uitvoeren. De twaalf werken staan voor de uitdagingen waarvoor de mens geplaatst wordt die het goddelijke wil verwezenlijken.

Koning Augias bezat 3000 runderen en de stallen waren al 30 jaar niet schoongemaakt. Een gigantische klus dus, die ons moet vertellen dat spirituele ontlediging geen eenvoudig karweitje is. Het getal 3 verwijst naar de drie aspecten van de mens, die allen moeten worden uitgezuiverd: lichaam, hoofd (denken) en hart (gevoel). Deze mythe heeft zijn weg gevonden naar onze spreekwoorden en uitdrukkingen: een ‘Augiasstal’ staat voor een enorme hoeveelheid vuil.

Johannes de Doper

Het ultieme voorbeeld van een mens die erin is geslaagd om zichzelf volkomen te ontledigen, en waarvan dit tot de rest van de wereld is doorgedrongen, is Johannes de Doper.

Johannes wordt gezien als degene die de komst van de Messias eerst voorspelt en vervolgens Jezus als ‘het Lam van God’ herkent bij zijn doop in de Jordaan. Zo wordt hij in de Bijbel gepresenteerd, en Johannes paste daarmee in het verwachtingspatroon van de Joden die er, op basis van de profetieën in het boek Maleachi, van uitgingen dat de komst van de lang verwachte Messias zou worden voorafgegaan door een grote profeet.

Johannes de Doper was echter niet slechts de aankondiger van Jezus. Hij was Jezus. Hij werd een Christos, een gezalfde, na een lang proces van godsrealisatie, een moment dat in alle evangeliën symbolisch wordt weergegeven als de doop van Jezus door Johannes in de Jordaan.

Omdat Johannes niet voldeed aan de verwachtingen die de Joden hadden over de Messias, geven de evangelisten hem postuum een nieuwe naam en een nieuwe identiteit, die verwijst naar een figuur uit het Oude Testament: Joshua de zoon van Nun, hetgeen, vrij vertaald, de zoon van God betekent.

De evangeliën staan vol met subtiele aanwijzingen die deze stelling onderschrijven. Hiervoor moet je soms wel terug naar de Griekse bronteksten. Ik heb hierover het boek geschreven Johannes de Doper die Jezus de Christus werd.

Onthoofding Johannes

Eén van deze aanwijzingen is dat Jezus begint met zijn openbare leven vanaf het moment dat Johannes de Doper wordt onthoofd door koning Herodes:

Toen Jezus gehoord had dat Johannes overgeleverd was, keerde Hij terug naar Galilea… Van toen af begon Jezus te prediken en te zeggen: Bekeer u, want het Koninkrijk der hemelen is nabijgekomen.⁽⁹⁾

Jezus predikt in het bovenstaande citaat met exact dezelfde woorden als Johannes deed. Ook de Doper zegt tegen zijn toehoorders: Bekeer u, want het Koninkrijk der hemelen is nabijgekomen⁽¹⁰⁾.

Johannes wordt gevangen genomen en onthoofd door Herodes vanwege de kritiek die hij openlijk op hem heeft. Dat deze onthoofding ten diepste een feestelijke gebeurtenis is, wordt onderstreept doordat deze plaatsvindt tijdens de viering van de verjaardag van Herodes. Het Griekse bronwoord voor verjaardag is genesios: geboortedag. De geboorte die wordt gevierd is die van de nieuwe mens Jezus, mogelijk gemaakt door de onthoofding van de oude mens Johannes.

Als Herodes enige tijd later hoort over de rondtrekkende Jezus die bijzondere genezingen verricht, legt hij een verband met de dood van Johannes:

En koning Herodes hoorde het (want Zijn Naam was bekend geworden) en zei: Johannes die doopte, is uit de doden opgewekt en daarom zijn die krachten werkzaam in Hem. Anderen zeiden: Hij is Elia; en weer anderen zeiden: Hij is een profeet, of Hij is als een van de profeten. Maar toen Herodes het hoorde, zei hij: Dit is Johannes die ik onthoofd heb; die is uit de doden opgewekt.⁽¹¹⁾

Duidelijker kan het bijna niet. Herodes zegt met een verbazingwekkende stelligheid, alsof opstandingen uit de dood aan de lopende band voorkwamen in Judea: Jezus is Johannes die uit de dood is opgewekt.
De mens die zich volledig met zijn ego identificeert wordt in de Bijbel gezien als ‘dood’, in spiritueel opzicht. Met het afleggen van het ego (hoofd) vindt een ‘opstanding uit het dodenrijk’ plaats. De apostel Paulus spoort ons allen hiertoe aan: Ontwaak, u die slaapt, en sta op uit de doden, en Christus zal over u lichten.⁽¹²⁾

De volheid van God

Na een jarenlang proces van zuivering en ontlediging neemt God zijn intrek in Johannes/Jezus: …in Hem woont heel de volheid van de Godheid lichamelijk.⁽¹³⁾ Hij is de ‘volmaakte’ mens. Een staat van spirituele heelheid en voltooiing, die de goddelijke dimensies kenmerkt: Weest u dan volmaakt, zoals uw Vader, Die in de hemelen is, volmaakt is.⁽¹⁴⁾ Het Griekse teleios, uit dit citaat, betekent volmaakt in de zin van: vervolmaakt, voleindigd, volgroeid, voltooid. Deze volmaaktheid verwijst ook naar ‘eenheid’. Johannes/Jezus is innerlijk niet langer verbonden met de dualiteit; het heilige huwelijk van de tegenstellingen heeft in hem plaatsgevonden.

In de Bijbel wordt deze goddelijke eenheid (het samengaan van) ‘de Alfa en de Omega’ genoemd: Ik ben de Alfa, en de Omega, het Begin en het Einde, de Eerste en de Laatste.⁽¹⁵⁾ Alfa en omega zijn respectievelijk de eerste en de laatste letter van het Griekse alfabet. Ze symboliseren in de Bijbel de tegenstellingen (de uitersten) van de schepping.

Aan de slag

Wat gebeuren moet om God te vinden is terug te vinden in alle belangrijkste religies en spirituele tradities. Spirituele zoekers kunnen dus ophouden met zoeken. Het is een kwestie van aan de slag gaan. De handen uit de mouwen, en beginnen met het uitmesten van je eigen Augiasstal…!

Voetnoten: (1) 1 Korinthe 13:12, (2) 1 Samuël 16, 17, (3) Voor een uitgebreide analyse van de symboliek in het Bijbelverhaal over het gevecht tussen David en Goliath zie mijn boek Kundalini-ontwaken, (4) Exodus 34:29-35, (5) 1 Koningen 19:9-13, (6) 1 Koningen 19:12-13, (7) Voor een volledige analyse van de ontmoeting die Elia heeft met God op de berg Horeb, zie mijn boek Johannes de Doper die Jezus de Christus werd, (8) Voor een analyse met onderbouwing van de diepere betekenis van het zondvloedverhaal zie mijn boek Kundalini-ontwaken, (9) Matt. 4:12 en 17, zie ook Marcus 1:14-15 en Lucas 3:19-21, (10) Matt. 3:2, (11) Marcus 6:14-16, zie ook Matt. 14:1-3 en Lucas 9:7-9, (12) Efeziërs 5:14, (13) Kol. 2:9-10, (14) Matt. 5:48, (15) Openb. 22:13, zie ook Openb. 1:8, (16) Zie mijn boek Johannes de Doper die Jezus de Christus werd.

Het raadsel van de Sfinx

Het minst begrepen voorbeeld van beeldtaal is misschien wel de majestueuze sfinx op het plateau van Gizeh: een mensenhoofd en -schouders op een leeuwenlichaam. Al vele eeuwen houdt dit raadselachtige beeld egyptologen in haar ban. Wetenschappers zijn het niet eens over wat het precies betekent.

De sfinx is een verbeelding van de mens die zijn emoties en driften heeft overwonnen en het goddelijke heeft gerealiseerd. Dit kunnen we afleiden uit de hoofdtooi – nemes genaamd – die de sfinx draagt, en de baard die aan de kin van het beeld bevestigd heeft gezeten. Deze attributen staan voor een voltooid proces van kundalini-ontwaken: de nemes verbeeldt de gespreide kap van een opstaande cobra (uraeus), en de baard het lijf van de slang. Farao’s droegen een nemes en een (valse) baard om hun goddelijke status te onderstrepen.

Groeiproces

De sfinx drukt het groeiproces uit waartoe wij allen worden uitgenodigd: het spirituele proces van godsrealisatie. Het is de volgende stap in de evolutie die de homo sapiens gaat maken. Een belangrijk aspect hierbij is dus het verwerven van meesterschap over je gevoelsleven (de innerlijke leeuw).

Ook de Boeddha sluit zich hierbij aan. Hij noemde de staat van verlichting die hij onderwees ‘het nirwana’. Letterlijk betekent nirwana ‘uitgeblust’. Het is een toestand van volkomen rust en kalmte; het gevoelsleven lijkt ‘uitgeblust’. In deze toestand houdt, volgens de Boeddha, alle lijden op te bestaan.

In de Bhagavad Gita, het heilige boek van de yogi, lezen we:
Zij die bevrijd zijn van gehechtheid, angst en woede, die hun toevlucht hebben genomen tot Mij, opgaan in Mij, en gezuiverd zijn, verwezenlijken Mijn goddelijke liefde.

De wereld van de goden

Ons potentieel tot Godsrealisatie vormt de kern van alle godenmythes wereldwijd. Al die onverkwikkelijke avonturen van goden, godinnen en mythische dieren, willen ons iets vertellen over onze mogelijkheid tot een innerlijke transformatie. Als je de symboliek weet te ontrafelen, blijken verhalen die in eerste instantie bizar en nogal primitief aandoen, een grote wijsheid en schoonheid te bevatten.

De kundalini wordt in de meeste tradities gepersonifieerd door de moedergodin. Naast haar kosmische taken, woont de gemalin van de oppergod ook in ieder mens. Andere goden en godinnen van het pantheon verbeelden meestal specifieke aspecten van het transformatieproces. Ik neem de lezer graag mee voor een korte rondreis langs de mythes van het Hindoeïsme, het Boeddhisme, het Oude Egypte, de Oude Grieken, en de Noorse traditie.

Het Hindoeïsme

De basisgedachte achter het kundalini-proces is dat bij onze incarnatie op aarde het goddelijke in de mens wordt opgesplitst in twee polen, die ernaar verlangen zich weer met elkaar te verenigen.
In het Hindoeïsme zijn dit de godin Shakti, slapend in het bekken, en de god Shiva, wonend in het kruinchakra. Als Shakti ontwaakt stijgt zij op naar de kruin waar het heilige huwelijk met haar geliefde plaatsvindt.

Een van de verschijningsvormen van Shakti is Kali. Deze godin met haar afschrikwekkende uiterlijk verbeeldt de zuiverende kracht van de kundalini. Kali vernietigt alles wat tussen de mens en God in staat. Zij wordt traditioneel afgebeeld met een ketting om haar hals van bloederige, afgehakte hoofden. Trofeeën van alle ego’s die zij al heeft vernietigd met de uitbundige en nietsontziende bewegingen van haar armen en benen. Zij is populair bij de hindoes, ondanks haar beangstigende uitstraling en bloedige attributen, omdat haar intenties voortkomen uit moederliefde. Zij verlost haar kinderen van hun gehechtheid aan het ego en het lichaam, en vernietigt Maya (de sluier van illusies).

In haar mildere vorm is Kali Durga, de krijgergodin met het serene uiterlijk. Ook Durga hanteert strijdlustig het zwaard voor ons bestwil. Haar rijdier is een leeuw. Dit symboliseert haar macht over de dierlijke, instinctieve driften; één van de uitdagingen waar de spirituele aspirant voor wordt geplaatst in het proces van kundalini-ontwaken. Een centraal thema dat steeds weer terugkomt in alle geschriften over het kundalini-mysterie is de noodzaak tot het overwinnen van onze dierlijke natuur. Een aspect dat verbonden is met het lichaam dat wij krijgen bij onze incarnatie op aarde. Overwinnen is hier een belangrijk en zorgvuldig gekozen woord. Niet onderdrukken of ontkennen – een grote valkuil op deze weg – maar meesterschap verwerven. Deze dierlijke oerkrachten kunnen ons namelijk, gezuiverd en gesublimeerd, juist helpen om het hogere te verwezenlijken.

De godin Parvati verbeeldt Shakti in haar rol als echtgenote van Shiva. Parvati is zachtmoedig, liefdevol, beeldschoon en toegewijd aan haar man. Prachtig is de mythe hoe haar kind de god Ganesha aan zijn olifantenhoofd is gekomen. Er zijn verschillende versies van dit verhaal, maar het komt meestal hierop neer: Parvati maakt tijdens het baden haar zoon Ganesha uit klei en zet hem op wacht terwijl zij haar bad neemt. Als haar man Shiva thuiskomt en bij de deur wordt tegengehouden door Ganesha wordt hij woedend en onthoofdt de jongen met zijn drietand. Als hij er daarna achter komt dat hij zijn eigen zoon heeft gedood, plaatst hij het hoofd van een olifant op zijn schouders en wekt hem weer tot leven.

Het bad van Parvati symboliseert de zuiverende werking van de kundalini-energie. Parvati maakt tijdens het baden Ganesha uit klei: hij personifieert de nieuwe mens die ontstaat door het zuiveringsproces. Shiva wordt bij thuiskomst niet toegelaten tot zijn vrouw – kan zich met haar niet ‘verenigen’- en doodt daarom Ganesha. Dit symboliseert het ego dat moet sterven om het heilige huwelijk te kunnen laten plaatsvinden.

De spirituele aspirant die bevrijd is van het ego ervaart een geestelijke wedergeboorte. Het olifantenhoofd, met zijn grote oren, slurf en hersenen, staat voor de verscherpte zintuigen en het verruimde bewustzijn van deze verlichte mens.

De twee slangen van de caduceus vertegenwoordigen de ida- en pingala-nadi. De staf staat voor de wervelkolom waardoor de kundalini naar boven stroomt, met bovenaan de pijnappelklier in de vorm van een bolletje. De vleugels symboliseren het verruimde bewustzijn van de mens die het proces voltooit.

Van de vele Griekse goden die aspecten vertegenwoordigen van het kundalini-proces, licht ik er voor deze rondreis drie godinnen uit: Hera, Iris en Artemis. Hoewel moedergodin Hera getrouwd is met Zeus en een aantal kinderen heeft, wordt ze toch vereerd als de eeuwige maagd. Dit verwijst naar de opdracht van ‘maagdelijkheid’ (celibaat) van de aspirant. De oerkrachten in het bekken laten zich alleen naar de kruin leiden als zij niet meer afvloeien via de onderste chakra’s. De noodzaak tot celibaat is een onderwerp van verhitte discussie in de hedendaagse spirituele wereld; de mythes wereldwijd zijn hier echter meer dan duidelijk over.

Een van Hera’s attributen is een staf met óf een lotus erop (de wervelkolom met het geopende kruinchakra), óf een versiering die verwijst naar de pijnappelklier. Het drinken van de melk van Hera zou onsterfelijk maken, een verwijzing naar amrita. Haar persoonlijke boodschapper is Iris, de godin van de regenboog (de chakra-kleuren). De eveneens maagdelijke Iris, met de gouden vleugels, verbindt de wereld van de goden en de wereld van de mensen. Een van haar attributen is een caduceus. Details die allemaal naar de kundalini verwijzen.

Het Oude Egypte

Een van de belangrijkste godinnen van het Egyptische pantheon is Isis, de godin van het huwelijk, wijsheid en gezondheid (drie kundalini-aspecten). Haar echtgenoot Osiris, is tevens haar broer. Deze eigenaardigheid zien we ook terug bij de Griekse goden: Hera is bijvoorbeeld niet alleen de vrouw van Zeus, maar ook zijn zuster. De broer-zus relatie verwijst naar de opsplitsing van de ene God in twee goddelijke polen bij de incarnatie van de mens op aarde. Hun huwelijk verbeeldt de vereniging van de twee polen in de aspirant die het spirituele transformatieproces tot een goed einde brengt.

De meest bekende Egyptische mythe is de wederopstanding van de god Osiris. Dit verhaal gaat over het sterven van de oude mens en de verrijzenis van de nieuwe mens als gevolg van een kundalini-ontwaken. Osiris was de koning van Egypte. Hij wordt door zijn jaloerse broer Seth gedood en in stukken gesneden. Isis verzamelt alle stukken van zijn lichaam en voegt ze weer bij elkaar. Alleen zijn geslachtsdeel vindt ze niet terug. Via magie weet ze toch een kind met hem te verwekken: hun zoon Horus.

Deze mythe laat zien dat oude mens eerst volledig moet worden afgebroken in het spirituele proces (‘in stukken gesneden’), waarna de kundalini-energie (Isis) een proces van heling in gang zet. Osiris en Isis verwekken daarna samen (het heilige huwelijk) Horus (de nieuwe mens) zonder dat er een penis aan te pas komt. Wederom een vingerwijzing dat de seksuele energie niet meer via de onderste chakra’s dient af te vloeien. Horus volgt zijn vader op als koning van Egypte. Hiermee is de transformatiesymboliek compleet.

De Noorse mythes

Centraal in de Noorse mythologie staat de boom Yggdrasil, die als axis mundi drie verschillende werelden (bewustzijnsniveaus) met elkaar verbindt. Deze levensboom, met de slang Nidhogg tussen zijn wortels, staat symbool voor de wervelkolom, met daarin stromend de kundalini, en alle mythes die ermee verbonden zijn mogen we vertalen naar het innerlijk van de mens.

Om wijsheid te verkrijgen offert de Noorse oppergod Odin zichzelf door zich aan Yggdrasil op te hangen. Dit symboliseert de dood van het ego, of de oude mens, als gevolg van een kundalini-ontwaken. Voor ditzelfde doel offert hij ook een van zijn ogen, waardoor hij nog maar met één oog ziet. Dit verbeeldt de opening van het derde oog. Het paard van Odin, Sleipnir, heeft acht benen. Deze acht benen symboliseren de versmelting van twee krachten (paarden): van de mannelijke energieën en de vrouwelijke energieën (de ida- en pingala-nadi), tot één (kundalini-)superkracht.

Zijn gade, de moedergodin Freya, woont in een lindeboom (wederom de wervelkolom), die daarom als heilig wordt beschouwd. Wat bij de keuze van de linde ongetwijfeld heeft meegespeeld, is dat de zaadjes van deze boom verbonden zijn met een langwerpig blaadje, waardoor zij, als zij naar beneden vallen, een tollende beweging maken. Dezelfde cirkelende beweging die de kundalini-slang maakt, omhoog langs de wervelkolom.

Het kostbaarste bezit van Freya is een ketting, Brinsingamen genaamd. Volgens de mythes moest Freya om deze bijzondere ketting te verkrijgen slapen met de vier dwergen die haar hadden gemaakt. Deze dwergen symboliseren onze aardse (dierlijke) krachten: in de Noorse mythologie staan vier dwergen, met de namen Noord, Zuid, Oost en West, op de uithoeken van de wereld om het hemeldak te ondersteunen. De kostbare ketting verbeeldt de zeven chakra’s die worden doorstroomd en geactiveerd door de kundalini-energie. Een prachtige metafoor voor een kundalini-ontwaken. Dat Brinsingamen alleen in het bezit kan komen van Freya als zij slaapt met de dwergen, betekent dat voor een voltooid kundalini-proces de dierlijke energieën (gesublimeerd) moeten worden inzet.

In de iconografie zien we haar man Odin vaak met een beker waaruit hij mede drinkt. Mede, of honingwijn, is een alcoholische drank die wordt verkregen door honing en water te laten gisten. Uit de yogatraditie is bekend dat het getransformeerde hersenvocht (amrita) enigszins smaakt als honing.

Belangrijke kanttekening

De kundalini is in essentie een helende en zuiverende energie, maar kan, als zij ontwaakt in een omgeving die hierop niet is voorbereid, ook een ravage aanrichten. Vergelijk het met het zetten van krachtstroom op bedrading die hiervoor niet geschikt is. In principe ontwaakt de kundalini-slang vanzelf uit haar winterslaap in het bekken als er een groot verlangen naar God is, gecombineerd met een zuivere levenswijze.

De kundalini kan echter ook actief worden door drugsgebruik en kan dan veel negatieve bijwerkingen hebben omdat de energie ontwaakt in een ‘vervuilde omgeving’. Hetzelfde kan gebeuren bij een fysiek of emotioneel trauma. Bij bijvoorbeeld een bijna-doodervaring, zware bevalling of ernstige depressie kan de energie fungeren als een noodaggregaat en actief worden om het leven van deze mens te redden. Dit kan echter naderhand tot complicaties leiden omdat het proces vaak onomkeerbaar is. Als de kundalini-geest uit de fles is, gaat deze er over het algemeen niet meer terug in.

Er zijn ook gevallen bekend van mensen die op hun staartbeen vielen of door een rugletsel ineens met heel vreemde (kundalini-)symptomen werden geconfronteerd. Het zijn deze gevallen die zorgen voor het grote aantal ‘rampverhalen’ op het internet en daarbuiten. Een onverwacht en onbedoeld kundalini-ontwaken kan resulteren in psychoses en allerlei ernstige, fysieke neveneffecten, afhankelijk van de hoeveelheid en de soort van energetische blokkades in de persoon die het ondergaat. Een activering van de kundalini is dus niet iets dat lichtzinnig moet worden nagestreefd!

Conclusie

Bestudering van de godenmythes wereldwijd leidt tot een verrassende ontdekking. Zij willen ons iets vertellen over het doel van ons mens-zijn. Wij worden allen geroepen tot een proces van Godsrealisatie. De diverse goden en godinnen vertegenwoordigen aspecten van onze innerlijke wereld en hun hachelijke avonturen belichten voor ons de fases en valkuilen van een kundalini-ontwaken. Ik nodig de lezer van harte uit een willekeurige mythes te lezen met een kundalini-bril, en zelf erin de rijkdom en relevantie te ontdekken!