Charles VI tarot

Ook uit de 15e eeuw is het Charles VI – of Gringonneur – deck; ontworpen voor koning Karel VI van Frankrijk. De Paus-kaart van dit spel bevat symboliek die verwijst naar een kundalini-ontwaken.

Links en rechts langs de wervelkolom lopen twee energiebanen; ida- en pingala-nadi genoemd in de yogatraditie. Bij een kundalini-ontwaken versmelten deze energiebanen ter hoogte van het voorhoofd. Tijdens dit proces wordt de pijnappelklier – midden in ons hoofd – geactiveerd. De twee kardinalen naast de Paus symboliseren deze twee energiebanen. Hun gekruiste handen staan voor de versmelting, net zoals de twee sleutels (van het Koninkrijk der Hemelen), die de Paus rechtop tegen elkaar houdt.

Frankrijk 17e eeuw

Om de symboliek van de vereniging van de tegenstellingen te versterken voegt men vanaf de 17e eeuw aan de Paus-kaart twee pilaren toe op de achtergrond, en twee lager geplaatste geestelijken op de voorgrond. De linkerfiguur op de Paus-kaart van Jacques Viéville maakt met zijn hand, net zoals de Paus zelf, het teken van het heilige huwelijk.

De zogenaamde ‘Tarot anonyme de Paris’ heeft de – voor die tijd – meest spannende uitvoering van de Paus. Een enorme sleutel staat op zijn schoot geplaatst en reikt tot aan de punt van zijn tiara. Dit symboliseert de ontwaakte kundalini-energie in zijn wervelkolom: de ‘sleutel’ naar het Koninkrijk van God. Twee vingers – het teken van het heilige huwelijk – rusten op zijn staf. Ook deze staat voor zijn wervelkolom. De Paus kijkt naar een sfinx en een kleine piramide naast hem. Een sfinx – een leeuwenlichaam met een vrouwenhoofd – symboliseert meesterschap over de dierlijke driften. De paus draagt kleding in de kleuren rood (mannelijk) en blauw (vrouwelijk).

Onder het kazuifel draagt de Hierofant een blauw kleed, waardoor de kaart tevens de betekenisvolle kleurcombinatie rood-blauw (mannelijk-vrouwelijk) bevat. Ook de Y op de rug van de twee mannen op de voorgrond staat voor de versmelting van de tegenstellingen. Op de alchemistische illustratie uit Symbola Aureae Mensae zien we een androgyne figuur, of rebis, die een letter Y in één hand houdt en met de andere hand het teken van het heilige huwelijk maakt. De RWS-Hierofant is ook opvallend androgyn: het is niet zonder meer duidelijk of dit een man of vrouw is. Overige elementen die verwijzen naar de versmolten dualiteit zijn de zwart-wit geblokte stroken op de vloer, en de gekruiste sleutels op de voorgrond.

De staf van de RWS-Hierofant is veel korter dan gebruikelijk (zie afbeelding van paus Johannes Paulus II) en staat op zijn/haar knie. Dit bevestigt onze interpretatie dat de staf van de Paus/Hierofant staat voor de wervelkolom. Het drievoudige kruis bovenaan de staf heeft, esoterisch gezien, dezelfde betekenis als de drie ringen op de pijp van de alchemistische oven (zie hierboven): lichaam, gevoel en denken zijn door het kundalini-vuur in de wervelkolom uitgezuiverd. De drie dwarsbalkjes worden naar boven toe steeds korter, waardoor ze een driehoek vormen met de punt naar boven: het symbool voor het element vuur.

De Tarot van Château des Avenières

De Hierofant van Château des Avenières draagt de kroon van de Egyptische god Amun-Ra. Deze kroon bestaat uit een rode zonneschijf en twee opstaande, gestileerde veren. De veren zijn een variant op het universele thema van twee vleugels: symbool voor bewustzijnsverruiming (denk, bijvoorbeeld, aan de caduceus).

De twee geknielde vrouwen naast de Hierofant staan, net als de pilaren, voor de dualiteit, hetgeen benadrukt wordt door hun verschillende huidskleur. De pilaren en de kleding van de Hierofant zijn in de kleuren rood en blauw.

De vrouw rechts wijst naar de staf van de Hierofant. Het is een bijzondere staf, waaraan een ketting met versieringen – waaronder Ankh-tekens – bevestigd zit, die zich niets lijkt aan te trekken van de zwaartekracht. Dit symboliseert het vermogen van de Hierofant om met de ontwaakte kundalini-energie, stromend in zijn wervelkolom (de staf), anderen in te wijden in het goddelijke. Op de muurschildering uit de tempel van Seti I zien we een dergelijke initiatie, met een soortgelijke staf, afgebeeld.

Conclusie

Ook de zogenaamde ‘rijksappel’ (een bol/globe met een kruis erop) in de hand van de Keizer heeft, net als de scepter, zowel een wereldse als een spirituele betekenis. In de hand van een vorst staat staat de rijksappel voor een heerser (‘bezitter van de wereld’) die het christendom als dominante geloofsleer verspreidt. Esoterisch staat de aardbol met kruis voor het heersen van het spirituele over het materiële; voor meesterschap over het aardse/dierlijke.

De Tarot van Marseille

Bij alle decks die zijn verschenen onder de verzamelnaam ‘Tarot van Marseille’ is de Keizer en profil afgebeeld. Met deze lichaamshouding brengt hij het getal 4, het getal van de aarde, tot uitdrukking. Deze interpretatie wordt bevestigd door het extra getal 4 dat op sommige decks onder het Romeinse cijfer van de kaart (IIII) is geplaatst. De Keizer is de enige Marseille-tarotkaart met een dergelijke dubbele nummering.

Twee versies van de Tarot van Marseille: Jean Noblet (circa 1650) en Jean Dodal, met een extra 4 (1701-1705)

Château des Avenières

De Keizer in de kapel van Château des Avenières is een Egyptische versie van de Oswald Wirth-Keizer. De kubus is aan de voorkant verrijkt met 4 x 4 vierkantjes; een verwijzing naar de 4 elementen. De adelaar is vervangen voor een feniks, net als bij de Keizerin. Een element dat de algehele symboliek van spiritueel ontwaken benadrukt (een adelaar kan nog gezien worden als heraldiek).

De Keizer draagt een zogenaamde Pschent: een dubbele kroon die staat voor de vereniging van de twee deelgebieden Boven-Egypte en Beneden-Egypte. Volgens de geschiedschrijving hebben meerdere farao’s voor de taak gestaan om de twee helften van hun land te verenigen tot één koninkrijk.

Wie zich verdiept in de details van de geschiedenis van Egypte en bekend is met spirituele processen kan zich niet aan de indruk onttrekken dat de verhalen rond Boven- en Beneden-Egypte ook een symbolische laag bevatten. Deze twee rijken zouden ook kunnen staan voor de hogere (goddelijke) en lagere (dierlijke) natuur in de mens. In een kundalini-ontwaken is het de taak van de spirituele aspirant om beide naturen in zichzelf te verenigen. Veel wijst erop dat de innerlijke strijd die hiermee gepaard gaat, wordt verbeeld door de oorlog tussen de twee Egyptische deelgebieden.

Op de onderkant van de kroon zien we een zogenaamde uraeus: een gestileerde, opstaande, Egyptische cobra; symbool voor de ontwaakte kundalini-energie. Op deze plaats in het hoofd – ter hoogte van het zesde chakra – vindt de versmelting van de tegenstellingen plaatsvindt; ook de vereniging van de lagere en hogere natuur.

Rider-Waite-Smith Keizer

De RWS-Keizer is gekleed in rood. Dit is, zoals we zagen bij de bespreking van de voorgaande kaart, de Keizerin, een verwijzing naar het alchemistische koningspaar (rode koning en witte koningin) dat versmelt tijdens het Magnum Opus. De bergen op de achtergrond symboliseren een verruimd bewustzijn.

De ramskoppen op de troon hebben een dubbele betekenis. Waar de RWS-Keizerin verbonden is met de vrouwelijke energie van de planeet Venus, is de Keizer verbonden met de mannelijke energie van de planeet Mars. Het zodiac teken voor Mars is Ram.

De ram staat tevens symbool voor de dierlijke natuur die de Keizer heeft overwonnen. Dit wordt duidelijk als we twee andere tarot-Keizers die ook beinvloed zijn door de filosofiën van de occulte groepering The Golden Dawn, ernaast leggen.

Bij de Classic Golden Dawn Tarot ligt één voet van de Keizer op een ram. Bij de Builders of the Adytum Tarot zit de keizer op een kubus met ramskop. Beiden – staan en zitten op iets – symboliseren meesterschap over datgene.

De Classic Golden Dawn-Keizer heeft tevens een scepter met bovenaan een ramskop. De betekenis hiervan is dat de dierlijke energie (van de lagere chakra’s) gesublimeerd is (naar de hogere chakra’s is gebracht).

De scepter van de RWS-Keizer zegt hetzelfde, met andere beelden. De RWS-scepter is een afgeleide van de Ankh, het Egyptishe symbool dat staat voor eeuwig leven. Een Ankh is een gestileerde weergave van de wervelkolom met bovenaan de pijnappelklier, vergelijkbaar met de caduceus. De Ankh-scepter van de RWS-Keizer is bovenop een van de ramskoppen geplaatst. De boodschap hiervan is dat de Keizer de dierlijke energieën van de onderbuik omhoog geleid heeft, via de wervelkolom, naar de pijnappelklier.

Thoth Tarot

De Thoth-Keizer kijkt opzij, naar de Thoth-Keizerin, met wie hij een paar vormt. Beide kaarten hebben een schild met een dubbelkoppige adelaar: het alchemistische symbool voor de versmelting van de tegenstellingen (keizer en keizerin). Naast de Thoth-kaart zien we een bijzondere alchemistische illustratie waarop Jezus, in plaats van gekruisigd, is afgebeeld als dubbelkoppige adelaar…!

Aleister Crowley heeft niet veel christelijke thema’s verwerkt in zijn deck. Rechtsonder op zijn Keizer-kaart zien we één van de uitzonderingen: het zegevierende Lam uit het boek Openbaring, met de visioenen van Johannes. Uit het volgende citaat kunnen we opmaken dat het Bijbelse Lam op deze kaart de tegenhanger is van de seksuele energie waar de ram voor staat:

En ik zag, en zie, het Lam stond op de berg Sion, en bij Hem honderdvierenveertigduizend mensen met op hun voorhoofd de Naam van Zijn Vader geschreven….
⁴Zij zijn het die niet met vrouwen bevlekt zijn, want zij zijn maagden. Dezen zijn het die het Lam volgen waar Het ook naartoe gaat. Dezen zijn gekocht uit de mensen, als eerstelingen voor God en het Lam.
⁵En in hun mond is geen leugen gevonden, want zij zijn smetteloos voor de troon van God.
(Openbaring 14:1,4,5)

‘Mensen met op hun voorhoofd de Naam van Zijn Vader geschreven’, zijn degenen die het heilige huwelijk ter hoogte van het zesde chakra hebben voltooid. ‘Zij zijn maagden…’. Duidelijker kan het bijna niet!

Het getal 144.000 is ook betekenisvol. De som van de ‘bloemblaadjes’ van de eerste zes hoofdchakra’s is 144 (4+6+10+12+16+96). Het aantal bloemblaadjes van het zevende chakra is een symbolisch groot getal: 1000. Honderdvierenveertigduizend verwijst naar het volledig geopend zijn van alle chakra’s na een voltooid kundalini-ontwaken.

Volgens Aleister Crowley drukt zijn Keizer met zijn lichaamshouding het alchemistische symbool voor zwavel uit (een driehoek met een kruis eronder). Zwavel is één van de drie primaire elementen die betrokken zijn bij het Magnum Opus.

Twee versies van de Visconti-Sforza Keizerin (15e eeuw)

Tarot

Met de eeuwen wordt duidelijker dat de kaarten nummer 3 en 4 van de tarot – de Keizerin en de Keizer – staan voor het alchemistische koninklijke paar, dat versmelt tijdens het proces van godsrealisatie. De Keizerin van de Tarot van Marseille (17^een 18^eeeuw) zit op een troon met een rugleuning die de suggestie wekt van twee vleugels; het symbool voor spirituele voltooiing. Hiermee wordt de symboliek van de adelaar versterkt.

Twee versies van de Tarot van Marseille: Jacques Vieville (circa 1650) en Jean Dodal (1701-1715)

De Keizerin van de Italiaan Carlo Della Rocca (hieronder) maakt met beide handen het teken van het heilige huwelijk (twee vingers tegen elkaar). Met haar rechterhand wijst ze met de twee vingers naar de adelaar.

Oswald Wirth

De Keizerin van de occultist Oswald Wirth (1889) heeft echte vleugels. Wirth verrijkt de kaart met elementen die verwijzen naar een visioen van de apostel Johannes, uit het Bijbelboek Openbaring: een kroon van sterren en een maansikkel onder naar voeten.

De vrouw, het Kind en de draak
¹ En er verscheen een groot teken in de hemel: een vrouw, bekleed met de zon, en de maan was onder haar voeten en op haar hoofd een kroon van twaalf sterren.
² En zij was zwanger en schreeuwde het uit in barensnood en in haar pijn om te baren.
³ En er verscheen een ander teken in de hemel. En zie: een grote vuurrode draak met zeven koppen en tien hoorns. En op zijn koppen zeven diademen.
⁴ En zijn staart veegde het derde deel van de sterren van de hemel en wierp die op de aarde. En de draak stond voor de vrouw, die op het punt stond te baren, om haar Kind te verslinden, zodra zij Het gebaard zou hebben.
⁵ En zij baarde een Zoon, een mannelijk Kind, dat alle heidenvolken zal hoeden met een ijzeren staf. En haar Kind werd weggerukt naar God en naar Zijn troon.
(Openbaring 12:1-5)

De kleur wit van de jurk van de keizerin staat voor het vrouwelijke. In de alchemie staan de kleuren wit en rood voor de tegenstellingen van de dualiteit die tot een eenheid gebracht moeten worden. Vaak wordt hiervoor het beeld gebruikt van een huwelijk tussen een in het wit geklede koningin en een in het rood geklede koning.

Ook de hartvorm van het schild op de RWS-kaart, en het symbool van de planeet Venus (op het schild, op het zwarte kussen, en de granaatappels), zijn elementen die verwijzen naar de dualiteit, waarvan de keizerin één helft vertegenwoordigt:
Keizerin – keizer
Vrouwelijk – mannelijk
Venus – Mars
Hart (gevoel) – hoofd (denken)

De RWS-Keizerin staat tevens voor een voltooid spiritueel ontwaken: de scepter, de kroon met twaalf sterren, en de lauwerkrans op haar hoofd, drukken dit uit. Een scepter staat voor authoriteit/meesterschap. De scepter op deze kaart heeft bovenaan een globe (aardbol) en staat voor meesterschap over het aardse/de materie. De sterren op het hoofd van de keizerin hebben de vorm van een hexagram (zespuntige ster); het symbool dat de versmelting van de tegenstellingen uitdrukt.

De lauwerkrans (een krans van lauriertakken) verwijst naar meesterschap over de seksuele driften. Een betekenis die ontleend wordt aan de Griekse mythe van Apollo en Daphne. De god Apollo achtervolgt de riviernymph Daphne (een naam die Laurier betekent), gedreven door lusten. Wanhopig roept zij de hulp in van haar vader de riviergod Penues. Deze verandert zijn dochter in een laurierboom, waardoor zij ontsnapt aan Apollo’s aanhoudende avances. Apollo maakt van de takken van de laurierboom een krans, die vervolgens een symbool wordt voor kuisheid.

De moraal van deze mythe is dat de kundalini-energie alleen kan ontwaken en uitgroeien tot een ‘levensboom´, die reikt tot aan de kruin van de mens, als de seksuele energie wordt bewaard. Een laurierboom is het hele jaar door groen. Dit symboliseert de onsterfelijkheid van de mens na een voltooid kundalini-ontwaken.

Thoth Tarot

Ook de Thoth-Keizerin zit vol met symboliek. Volgens Aleister Crowley staat de Keizerin voor zowel het (lage) materiële als het hoogste spirituele. Haar troon van waterspiralen staat voor haar geboorte uit water. Water is een vrouwelijk element, net als de maan. Op een dieper niveau verwijst een geboorte uit water naar een kundalini-ontwaken.

De lotusbloem in de rechterhand van de keizerin is een klassiek symbool voor spirituele perfectie. De blauwe lotus werd gezien als de heiligste van alle bloemen in het Oude Egypte. Crowley noemt haar in zijn Book of Thoth: ‘de blauwe Lotus van Isis, symbool voor het vrouwelijke’.

Op het schild aan de voeten van de keizerin zien we een dubbelkoppige adelaar. De twee koppen versterken de alchemistische betekenis van de adelaar: godsrealisatie, als resultaat van het overstijgen (versmelten) van de dualiteit. Meestal worden de koppen naar buiten gedraaid afgebeeld (zie illustratie uit Figuarium Aegyptiorum Secretarum). Crowley heeft ervoor gekozen om ze naar elkaar toe te draaien, en een versmelting van zon en maan ertussen te plaatsen, waardoor de symboliek van eenwording wordt versterkt.

De pelikaan die haar jongen voedt met haar eigen bloed, linksonder op de kaart, is ook een klassieke metafoor, uit onder andere de alchemie en het christendom. Crowley zelf legt dit uit als Moeder Natuur die haar kinderen (ons) voedt. In het christendom staat de zichzelf verwondende pelikaan voor de zelfopoffering van Christus voor het heil van de mensheid. In de alchemie staat de pelikaan voor de zelfopoffering van de spirituele aspirant: de opoffering van het ego – en het lijden dat hiermee gepaard gaat – om het goddelijke te realiseren.

Conclusie

Zowel de Paus als de Pausin van de Visconti-Sforza tarot staat voor de spiritueel voltooide mens. De officiële lezing van de kerk is dat de paus de plaatsvervanger van Christus op aarde is. Van een bekleder van deze functie wordt impliciet een grote spirituele rijpheid verwacht. Idealiter wordt degene met de hoogste graad van spirituele volmaaktheid de leider van de rest. Dat het in de praktijk helaas niet altijd zo werkt, neemt niet weg dat een paus prima kan dienen als archetype voor spirituele voltooiing. Zijn attributen onderstrepen dit.

Een tiara, een drievoudige kroon, staat voor een spirituele vervolmaking van lichaam, denken en voelen. In de Bijbel vinden we deze driedeling van de mens ook terug. Bijvoorbeeld in de gelijkenis van het zuurdeeg:

Een andere gelijkenis sprak Hij tot hen: Het Koninkrijk der hemelen is gelijk aan zuurdeeg, dat een vrouw nam en in drie maten meel verborg, totdat het helemaal doorzuurd was.
(Mattheüs 13:33)

Het zuurdeeg is de kundalini-energie of Heilige Geest. Deze doorzuurt/doortrekt lichaam, gevoel en denken – de drie maten meel – waardoor het brood gaat rijzen (metafoor voor een bewustzijnsverruiming). We zullen de betekenis van een tiara verder uitdiepen bij de bespreking van de Paus-kaart.

De staf van hooggeplaatste geestelijken – een uiterlijk teken van authoriteit – staat op een dieper niveau symbool voor de wervelkolom met hierin stromend de ontwaakte kundalini-energie. Vaak vinden we versieringen aan de staf die naar het proces van spiritueel ontwaken verwijzen: een slang of dennenappel, bijvoorbeeld. In dit geval zien we bovenaan de staf van de paus en een Grieks kruis; een kruis met gelijke armen. Dit kruis staat in de esoterische tradities symbool voor het samengaan van de tegenstellingen. Voor het versmelten van de dualiteit tot een eenheid; het eindresultaat van een kundalini-ontwaken.

Wat opvalt bij het bestuderen van de Visconti-Sforza kaart is dat de vrouw wel de attributen heeft van een paus, maar niet de bijpassende kledij. Zij is gekleed als een eenvoudige non. Haar kleding drukt uit dat zij afstand heeft gedaan van al haar bezittingen en een aan God toegewijd leven leidt. Hiermee wordt de benadrukt dat haar kroon en staf niet staan voor een machtspositie binnen de kerk, maar voor haar spirituele niveau.

Tarot van Marseille

Zo’n twee eeuwen later, bij de Tarot van Marseille, is de kleding van de pausin aangepast. Ook zij is nu ‘vorstelijk’ gekleed, net als de paus. De diepere betekenis van de kaart is echter niet veranderd. De Pausin staat nog steeds voor spirituele vervolmaking; voor het overstijgen van de dualiteit en het realiseren van de goddelijke ‘eenheid’. De staf met Maltezer kruis van de Visconti-Sforza kaart is bij de Jean Noblet Tarot vervangen voor twee gekruiste banden op de borst van de pausin, die op hun beurt weer zijn versierd met kruisjes, om de symbolische betekenis van de banden te benadrukken. (dezelfde betekenis als de twee opgestoken vingers van de paus: ik heb van de twee één gemaakt)

Met deze interpretatie vinden we ook het antwoord op de prangende vraag die tot op heden vele tarot-kenners heeft bezig gehouden. Waarom heeft Jean Dodal (ook behorend tot de Tarot van Marseille) zijn Pausin-kaart niet La Papesse (Frans voor pausin) genoemd, zoals zijn collega’s, maar La Pances? Niemand die het weet. Het is een onbekend woord dat lijkt op – en uitgesproken hetzelfde klinkt als – het Franse woord voor buik: panse. Ik denk dat Dodal hiermee heeft willen verwijzen naar de kundalini-energie, die zich in de buik bevindt!

De Etteilla Tarot

In een tijdsbestek van ongeveer een eeuw zijn er drie Etteilla decks verschenen, met opvallende onderlinge verschillen. Etteilla decks hebben geen -kaart, maar Etteilla III is wel het eerste spel met een kaart genaamd De Hogepriesteres. Dat deze kaart staat voor een kundalini-ontwaken kunnen we mede afleiden uit haar voorgangster in deck I. Etteilla I heeft een kaart ´La Prudence´ (behoedzaamheid) waarop een vrouw staat afgebeeld die bijna op een slang gaat staan (afbeelding 1). ‘La Prudence’ lijkt hiermee op het eerste oog te verwijzen naar uitkijken voor gevaar in de buitenwereld. Door de caduceus (symbool voor een kundalini-ontwaken) in haar hand krijgt de kaart echter een heel andere betekenis: zorg ervoor (behoedzaamheid) dat je de (kundalini-)slang omhoog leidt (naar de kruin), in plaats van je door hem te laten bijten (de kundalini gebruiken voor de bevrediging van de lagere chakra’s)…!

Ook op de La Prudence-kaart van Etteilla III (afbeelding 2) zien we overduidelijke kundalini-symboliek. Een vrouw houdt een spiegel vast waarlangs een slang omhoog kronkelt. De spiegel staat hier voor zelfreflectie/zelfkennis (het ‘Ken Uzelve’ op de tempel van Delphi). Het pad van de kundalini-slang vanaf het bekken omhoog naar de pijnappelklier, zien we twee keer op deze kaart terug. Ook het patroon met dennenappel op de jurk van de vrouw verwijst hier naar. Een Engelse versie van deze kaart heet ineens The High Priestess (afbeelding 3). Een verrassende aanpassing die een groot effect heeft gehad: De Pausin werd in vrijwel alle tarot decks die hierna volgden vervangen door De Hogepriesteres.

De sluier van Isis

De Tarot van Oswald Wirth verschijnt in vrijwel dezelfde tijd als de Etteilla III Tarot. Bij Wirth heet de kaart nog Pausin, maar hij brengt wel een aantal nieuwe elementen in, die blijvend zullen blijken. Aan de tiara wordt een maansymbool toegevoegd waardoor de betekenis van deze kroon universeler (minder specifiek christelijk) wordt. Achter de pausin staan nu twee grote pilaren met een doek ertussen. De pilaren staan voor de dualiteit, net als de twee sleutels. Uit het maansymbool mogen we afleiden dat het doek verwijst naar de ´sluier van Isis´, waarachter de Grotere Werkelijkheid wordt verborgen.

De betekenis van de kaart verschuift hiermee naar de energetische dimensies. De Pausin vertegenwoordigt niet meer zozeer de voltooide mens, als wel de goddelijke energie die deze voltooiing in de mens bewerkstelligt. Zij is bekend onder vele namen. De oosterse tradities noemen haar de kundalini-shakti. Het mystieke jodendom spreekt over de Shekinah. In het Oude Egypte was zij een machtige godin met meerdere gezichten en bijbehorende namen, waaronder Isis en Hathor.

De Hogepriesteres in de kapel van Château des Avenières draagt de kroon van Isis. Haar gezicht is gedeeltelijk verborgen achter een sluier. Deze heeft dezelfde betekenis als het doek achter haar. De kundalini bevindt zich zowel in de mens als erbuiten; zij is ook de goddelijke energie waaruit de schepping zoals wij de waarnemen met onze zintuigen – de fysieke realiteit – is opgebouwd. Wat wij waarnemen is echter een illusie, volgens veel spirituele tradities. De oosterse tradities noemen dit Maya. Door Maya, of de sluier van Isis, zien wij de Grotere Werkelijkheid niet. Bij een volledig spiritueel ontwaken wordt deze sluier ´opgelicht´.

De zijkamers zijn bereikbaar met een wenteltrap; een prachtige metafoor voor de spiraalbeweging van de opstijgende kundalini. Zeven jaar doet Salomo over de bouw van de tempel, verwijzend naar de opening/activering van de zeven chakra’s. Hij laat twee enorme koperen zuilen plaatsen tegen de voorhal van de tempel en geeft deze een naam: Jachin en Boaz. De twee pilaren staan voor de twee energiebanen die links en rechts langs de wervelkolom stromen, en die ons verbinden met de dualiteit, in de yogatraditie ida-nadi en pingala-nadi genaamd. Het zijn deze twee pilaren die door de spirituele aspirant tot één gebracht moeten worden (het heilige huwelijk) om het kundalini-proces te voltooien.

Granaatappels

De vrouw met de maan onder haar voeten

De maansikkel onder de voeten van de Hogepriesteres verwijst naar een citaat uit het boek Openbaring, dat de visioenen bevat van de apostel Johannes:

En er verscheen een groot teken in de hemel: een vrouw, bekleed met de zon, en de maan was onder haar voeten en op haar hoofd een kroon van twaalf sterren. En zij was zwanger en schreeuwde het uit in barensnood en in haar pijn om te baren.
(Openbaring 12:1-2)

De vrouw is bekleed met de zon, zegt de tekst. De zon staat voor het hemelse, het goddelijke, het eeuwige. De steeds weer veranderende maan staat voor het aardse, het tijdelijke, de dualiteit, de illusie van de materie. De vrouw heeft de maan onder haar voeten: zij heeft meesterschap verkregen over de materie/het aardse. Haar kroon met sterren staat voor een geopend kruinchakra en het getal twaalf symboliseert spirituele volheid. Deze kroon met twaalf sterren heeft Colman-Smith gebruikt bij de volgende kaart van de grote arcana: de Keizerin.

Het visioen van Johannes zijn beelden van een kundalini-ontwaken, dat zich afspeelt in hem. Het kind dat op het punt staat geboren te worden is het goddelijke kind dat geboren wordt in zijn ziel. Met de toevoeging van de maansikkel op de kaart van de Hogepriesteres – een nieuw element – wil Colman-Smit benadrukken waar deze kaart voor staat: een kundalini-ontwaken!

Conclusie

De kaart van de Hogepriesteres staat voor het goddelijke mysterie dat zich bevindt in ons bekken. De kennis hiervan is altijd angstvallig verborgen gehouden voor het grote publiek, om misbruik te voorkomen. Dit is de betekenis van de slechts gedeeltelijk zichtbare Tora-rol op de RWS-Hogepriesteres. Zowel in de Bijbel (waarin de Tora is opgenomen), als in de tarot en de schilderkunst, is deze kennis verstopt in symboliek.

Alleen voor wie oprecht verlangt naar God en zuiver leeft, zal de Hogepriesteres haar sluier oplichten.

De rechtvaardige zal groeien als een palmboom…
(Psalm 92:13)

Op de tafel van de Visconti-kaart ligt ook een raadselachtig wit doek met iets eronder. Volgens sommigen is dit een zogenaamd velum waarmee in de katholieke kerk de geconsacreerde hosties worden afgedekt. Tijdens het hoogtepunt van de katholieke mis verandert gewoon brood (de hostie) in ‘het Lichaam van Christus’ (de transsubstantiatie genoemd). Dit beeld sluit naadloos aan bij het proces van spirituele transformatie waar de gehele grote arcana voor staat. Het subtiele symbool van een velum past ook bij de wijze waarop esoterische kennis is verwerkt in de andere kaarten van de Visconti-Sforza, zoals we de komende maanden zullen zien.

De staf van Aaron

De magiër van de Etteilla Tarot (1890) is gekleed als een Joodse priester, een verwijzing naar de hogepriester Aäron, de broer van de profeet Mozes, uit het Oude Testament. Mozes en Aäron hadden beide een bijzondere staf, die kon veranderen in een slang; een Bijbelse metafoor voor een kundalini-ontwaken.

Als er uit twaalf stamhoofden een priester gekozen moet worden, geeft God de instructie dat alle kandidaten een stok moeten geven aan Mozes. En het zal gebeuren dat de staf van de man die Ik verkies, in bloei zal staan, zegt God daarna (Numeri 17:5).

De volgende dag gebeurde het, toen Mozes in de tent van de getuigenis kwam, dat, zie, de staf van Aäron voor het huis van Levi in bloei stond. Hij bracht bloesem voort en bloeiende bloemen, en droeg amandelen. (Numeri 17:8)

Het in bloei komen en vrucht dragen van de staf is een treffende metafoor voor de wervelkolom van de mens waarin de goddelijke kundalini-energie is ontwaakt. Dit ‘uitlopen’ van de staf van Aaron is een thema dat zijn weg heeft gevonden in de tarot. Op veel decks vinden we staven met knoppen en blaadjes eraan, iets wat niet gebruikelijk is voor een staf die gebruikt wordt als hulpmiddel bij het lopen of schapenhoeden.

Op de tafel van de magiër van Etteilla liggen tien muntstukken, of fiches, in het patroon 1-2-3-4, een verwijzing naar de tetraktys (vierheid) van Pythagoras. De wijsgeer Pythagoras, die leefde circa 500 voor Christus, zag de tetraktys als de grondslag van de kosmos en als een uitdrukking van het goddelijke. Tien, de som van de getallen een, twee, drie en vier, is een heilig getal voor de Pythagoreeërs; symbool voor harmonie en volmaaktheid.

Het opschrift Maladie (ziekte) verwijst niet naar de magiër, maar naar de betekenis die de kaart volgens Etteilla heeft bij een legging.

Het zwaard, de staf en de beker zijn eeuwenoude symbolen die in veel tradities worden gebruikt om te verwijzen naar een kundalini-ontwaken. Verassend genoeg, ook al in de 17e eeuwse Tarot van Marseille. We zien een goddelijke hand en goddelijk (kundalini-)vuur op de Azen van Zwaarden en Staven.

De kasteelachtige bovenkant van de kelk op de Aas van Bekers verwijst naar het Koninkrijk van God. De mysterieuze vloeistof die in drie golfjes over de rand van de kelk stroomt, staat voor de goddelijke energie die uitstroomt naar lichaam, hart (voelen) en hoofd (denken); een klassieke driedeling van de mens, die we ook in de Bijbelse symboliek terug zien.

Het pentagram

Het pentagram is een symbool dat bijna zo oud is als de mensheid zelf. In veel tradities is het een hoog gewaardeerd esoterisch teken. Onder andere vanwege zijn bijzondere mathematische eigenschappen staat de vijfpuntige ster voor de volmaakte mens; voor de mens die het goddelijke heeft verwezenlijkt.

In de loop van de tijd kreeg het omgekeerde pentagram, met de punt naar beneden, de betekenis van satanisme. Met één punt omhoog staat de ster nu voor het heersen van het goddelijke over de materie (vier elementen). Met twee punten naar boven zijn het de lagere, dierlijke driften (satan) die regeren.

Op de illustratie uit het boek van Jean Michault staan om het pentram heen de letters YGEIA. Dit verwijst naar het Griekse Hugieia dat heelheid/gezondheid betekent, en naar Hygieia, de godin van gezondheid en zuiverheid (hygiëne). Hygieia heeft als attribuut, net als haar vader Asclepius, de god van de geneeskunst, een staf met een slang. De diepere betekenis hiervan is dat een kundalini-ontwaken leidt tot (spirituele) heelheid en zuiverheid.

Op de illustratie van Michault zien we ook een draak afgebeeld. Deze staat voor de dierlijke driften in de mens die een bedreiging vormen voor godsrealisatie (‘Hugieia’).

De staf van Hermes

Tarot decks die voortkomen uit, of geïnspireerd zijn door, de 19e eeuwse occulte groepering The Golden Dawn brengen de magiër vaak in verband met de Griekse god Hermes (Mercurius bij de Romeinen). Door aanraking met zijn slangenstaf, de caduceus, kon Hermes mensen laten inslapen en wakker laten worden. Met andere woorden: spiritueel onbewuste mensen laten ontwaken.

Op de kaart van de Classic Golden Dawn heeft de magiër een caduceus op zijn borst. Met zijn handen maakt hij, ter hoogte van zijn bekken, de figuur van een driehoek met de punt naar boven; het symbool voor het element vuur. Dit is een verwijzing naar het ‘kundalini-vuur’ bij het heiligbeen. Deze kaart is zonder kleur. Traditioneel werden de leden van de Golden Dawn geacht zelf hun tarotkaarten in te kleuren. Op de tafel liggen niet de vier symbolen van de kleine arcana, maar voorwerpen die verwijzen naar de Graal-legende: de Heilige Lans van Longinus, waarmee Jezus is doorstoken aan het kruis; Excalibur, het zwaard van koning Arthur; en de Heilige Graal zelf, waarmee het bloed van Jezus zou zijn opgevangen. De kubus staat voor het goddelijke. De vier voorwerpen liggen in de vorm van een pentagram.

Bij de Knapp-Hall Tarot is de staf van de magiër een caduceus. Geoffrey Dowson (Hermetic Tarot) heeft gekozen voor het afbeelden van de gehele figuur van Hermes/Mercurius. De magus van de Thoth Tarot is als het ware zelf een caduceus. Achter hem langs loopt een lange staf en ter hoogte van zijn hoofd zien we twee slangen. Aan zijn voeten zitten de vleugels van de god Hermes. Bovenaan de kaart zien we een neerdalende duif.

De Rider-Waite-Smith Magiër

De RWS Tarot legt een verband tussen de magiër en een alchemist. Rood en wit – de kleding van de magiër – zijn de kleuren die in de alchemie staan voor de twee polen van de dualiteit, die versmolten moeten worden tot een (goddelijke) eenheid. Op het energetische niveau gaat het hier om twee energiebanen, langs de wervelkolom, die in de yogatraditie ida-nadi (het vrouwelijke, wit) en pingala-nadi (het mannelijke, rood) heten. Het zijn tevens de twee slangen die langs de staf van de god Hermes kronkelen.

In de alchemie wordt vaak gebruik gemaakt van beelden uit de natuur, bijvoorbeeld bloemen. Op de afbeelding uit het manuscript van Basilius Valentinus zien we een koning – symbool voor de alchemist die het goddelijke heeft verwezenlijkt – wijdbeens staand tussen een roos (rood) en een lelie (wit). Het zijn dezelfde bloemen die we ook zien op de RWS kaart van de Magiër.

Hij houdt een zon en een maan in zijn handen. Ook dit zijn symbolen die de dualiteit uitdrukken. Het embleem met de mythische figuur Hermes Trismegistus illustreert dat de versmelting van deze polen plaatsvindt door de inwerking van (kundalini-) vuur.

Het lemniscaat, boven het hoofd van de RWS-magiër, is een universeel symbool dat deze versmelting tot uitdrukking brengt. Om het middel van de magiër zien een zogenaamde ouroboros; een slang die zijn eigen staart opeet. De ouroboros is een eeuwenoud symbool, ook uit de alchemie, dat met zijn cirkelvorm staat voor de cyclische natuur van de schepping en de eenheid die eraan ten grondslag ligt. Deze ouroboros als riem symboliseert dat de dierlijke driften (de onderbuik) overwonnen moeten worden om het goddelijke te kunnen ervaren.

Met zijn armen, één omhoog en één naar beneden wijzend, drukt de magiër de verbinding van hemel en aarde uit. De opgeheven staf moet ons vertellen hoe deze verbinding tot stand komt: door het laten opstijgen van de kundalini. De staf heeft twee kleine knoppen, een subtiele verwijzing naar de versmelting van de polariteit, die tot stand gebracht moet worden.

Colman-Smith heeft voor de goede speurder nog een extra aanwijzing aangebracht die de diepere betekenis van de deze kaart moet verduidelijken. Op de rand van de tafel, rechts, zien we een opstijgende vogel . Dit is de duif van de Heilige geest, die ook is afgebeeld op de Aas van Bekers. In de Bijbel lezen we echter dat de Heilige Geest, in de vorm van een duif, neerdaalt op Jezus:

En het geschiedde, toen al het volk gedoopt was, en Jezus ook gedoopt was en aan het bidden was, dat de hemel geopend werd, en dat de Heilige Geest op Hem neerdaalde in lichamelijke gedaante als een duif. (Lucas 3:21-22)

De staf van Mozes

De afbeelding in mozaïek van de magiër in kasteel Château des Avenières heeft een aantal nieuwe elementen ten opzichte van de hiervoor besproken decks. Op tafel ligt een schotel met een hexagram erop. Deze zespuntige ster, ook een klassiek symbool, staat voor de versmelting van de tegenstellingen (het samengaan van twee driehoeken). Het heft van het zwaard is versierd met toepasselijke maansymboliek, een verwijzing naar de ‘godinnen-energie’ waar het zwaard voor staat. De kundalini-energie wordt in veel tradities gezien als een vrouwelijk aspect van God.

Het meest opvallend is de smalle waterstroom die tussen de voeten van de magiër door meandert. Ook dit is een metafoor voor de kundalini-energie, die ontleend is aan het Oude Testament. Als het volk van Mozes door de woestijn doolt, op zoek naar het beloofde land, krijgt het dorst en begint te morren. Mozes slaat dan met zijn staf – die ook in een slang kan veranderen – op een rots, en er komt water uit de stenen stromen (Exodus 17:6). Jezus noemt dit in het Nieuwe Testament ‘levend water’. Water dat je (spirituele) dorst voor altijd lest:

…wie drinkt van het water dat Ik hem zal geven, zal in eeuwigheid geen dorst meer krijgen. Maar het water dat Ik hem zal geven, zal in hem een bron worden van water dat opwelt tot in het eeuwige leven. (Johannes 4:14)

Conclusie

De kaart van De Magiër staat voor het verbinden van hemel en aarde. Voor transformatie en zelfverwezenlijking. De magiër is een alchemist. Zijn Magnum Opus is het innerlijke goud. Zijn staf, waarmee hij magie bedrijft, is de staf van Hermes/Mercurius; zijn wervelkolom met erin stromend de Geest van God.

In het haar van de dwaas op het Visconti Sforza deck zijn veren gestoken; een verwijzing naar de lichtheid/leegheid van zijn gedachtewereld. Dit beeld wordt onderstreept door de lege blik waarmee hij voor zich uit staart.

De expliciete naaktheid van de dwaas op het d’Este deck, in combinatie met de kinderen die zijn broek naar beneden trekken, zou nu absoluut niet meer kunnen. En blijkbaar vond men ook in de 17e eeuw al dat onschuld en waanzin beter op een andere manier uitgebeeld kon worden, want op de allereerste Tarot van Marseille, het tarotspel dat de basis heeft gelegd voor alle hedendaagse decks, zien we dat de kinderen vervangen zijn voor een kat (of is het een hond?) die naar de geslachtsdelen van de dwaas springt.

De Etteilla Thoth Tarot van Jean-Baptiste Alliette, uit 1793, is het eerste deck waarin zichtbaar esoterische symboliek is verwerkt. Op de kaart van de Dwaas zien een nar die zijn handen voor zijn ogen houdt. De kaart gaat vanaf nu steeds duidelijker onwetendheid, ‘niet willen zien’, uitbeelden. De andere kaarten van de grote arcana komen te staan voor aspecten van de spirituele weg.

De nar, al dan niet met blote billen, krijgt in de tarot vanaf nu de diepere betekenis van ‘de dwaas’ die niet de weg naar het Koninkrijk van God gaat. De basis voor deze uitleg zijn Bijbelcitaten als:

Want u zegt: Ik ben rijk en steeds rijker geworden en heb aan niets gebrek, maar u weet niet dat juist u ellendig, beklagenswaardig, arm, blind en naakt bent. (Openbaring 3:17)

De dwaas zegt in zijn hart: Er is geen God. (Psalm 53:2)

Want de wijsheid van deze wereld is dwaasheid bij God… (1 Kor. 3:19)

Oswald Wirth voegt aan de kaart van de Dwaas in zijn tarot deck (1889) een krokodil en een omgevallen obelisk toe. Twee thema’s die overgenomen zullen worden door vele andere decks. Zowel de krokodil als de obelisk verwijst naar spirituele onbewustheid.

Een ander voorbeeld is de legende Gajendra en Moksha (de verlichting van Gajendra) uit een van de heilige geschriften van het Hindoeïsme.

De olifant Gajendra wordt tijdens het baden in een meer, pijnlijk gebeten in zijn poot door een krokodil en krijgt zichzelf met geen mogelijkheid meer vrij. Aan het einde van zijn krachten (volgens de legende na meer dan duizend jaar) smeekt hij de god Vishnoe om hulp. Als offer houdt hij hierbij een lotus in de lucht. Vishnoe bevrijdt Gajendra door de krokodil te onthoofden met zijn Sudharshana Chakra (een ronddraaiende discus met scherpe kartels).

Het verhaal is een metafoor voor spiritueel ontwaken. De krokodil staat voor de dierlijke driften in ons onderbewuste (het meer). De lotus die omhoog gehouden wordt door Gajendra staat voor een geopend kruinchakra. De moraal van deze mythe is dat Moksha (de staat van verlichting) alleen bereikt kan worden als de dierlijke driften zijn overwonnen. De mens kan dit echter niet op eigen kracht tot stand brengen. Je gaat dit proces aan samen met God.

Omgevallen obelisk

Om de aanwezigheid van de omgevallen obelisk in de kaart van Dwaas te begrijpen, moeten we eerst naar de diepere laag van de tarot, die ruim een eeuw geleden is aangebracht door vooraanstaande occultisten als Oswald Wirth, Arthur Edward Waite en Aleister Crowley. Onder hun invloed zijn de kaarten van de grote arcana gaan verwijzen naar onze mogelijkheid tot een kundalini-ontwaken. Gebruikmakend van de kundalini-symboliek uit diverse spirituele tradities, hebben de geestelijke vaders van de grote arcana een plattegrond gemaakt van de weg die nodig is om de goddelijke energie in het bekken (bij het heiligbeen!) te laten ontwaken.

Château des Avenières

De Rider-Waite-Smith (RWS) Tarot

Met zijn deck, dat in 1909 uitkomt, breekt Arthur E. Waite met een aantal van de op dat moment ongeschreven regels en gewoontes qua ontwerp en volgorde van de tarotkaarten. Zijn Dwaas is niet een armoedige nar met een beperkt verstand, maar een vrolijke, levenslustige jongeman met de kleren van een prins. Uitvoerend kunstenares Pamela Colman-Smith heeft er een zonnige kaart van gemaakt met veel nieuwe symbolische elementen.

Waite en Colman-Smith hebben ervoor gekozen om juist het spirituele potentieel van deze eerste kaart (volgens sommigen de laatste kaart) van de grote arcana te benadrukken. We zien een jongeman die onbezorgd rondstapt in een gevaarlijke omgeving (afgrond). Dit is positief uit te leggen als onschuld en optimisme, gevoed door een vertrouwen op God. Een grondhouding die ook in dit geval door Bijbelcitaten wordt ondersteund.

Als iemand onder u denkt dat hij wijs is in deze wereld, laat hij dwaas worden, opdat hij wijs zal worden. (1 Kor. 3:18)

Maar het dwaze van de wereld heeft God uitverkoren om de wijzen te beschamen, en het zwakke van de wereld heeft God uitverkoren om het sterke te beschamen. (1 Kor. 1:27)

Voorwaar, Ik zeg u: wie het Koninkrijk van God niet ontvangt als een kind, zal het beslist niet binnengaan. (Marcus 10:15)

Colman-Smith heeft diverse elementen verwerkt die de dwaas een potentieel van een spiritueel ontwaken geven. Bij haar geen omgevallen obelisk, maar verwijzingen naar de caduceus, de staf van de god Hermes, die staat voor een kundalini-ontwaken.

De rode veer die in een S-vorm langs de staf van de dwaas ligt, staat voor de goddelijke energie die vanaf het eerste chakra (kleur rood) opstijgt naar de kruin, zoals de slangen die langs de caduceus omhoog kronkelen. Op kaart nummer 19, de Zon, zien we deze rode veer terug. Nu staat hij rechtop op het hoofd van het kind: het proces van ontwaken is voltooid.
De armen van de dwaas vormen dezelfde spiraalbeweging als de veer, hetgeen het beeld van de stromende kundalini-energie versterkt.

Aan het einde van de staf hangt een tas met de kop van (waarschijnlijk) een adelaar erop. De adelaar, de koning der vogels, is een universeel symbool voor bewustzijnsverruiming en het goddelijke. Een slim alternatief, bedacht door Colman-Smith, voor de twee vleugels bovenaan een caduceus. De staf van de Dwaas wijst naar de zon, symbool voor het goddelijke.

De figuur van een prins staat ook voor een spiritueel potentieel, namelijk het vooruitzicht van een spiritueel koningschap. Een prins staat voor de belofte van het Koninkrijk van God. In sprookjes en mythes is dit een archetypisch thema: de prins die allerlei (spirituele) moeilijkheden moet overwinnen, voordat hij kan trouwen met de prinses (het heilige huwelijk), en op de troon van zijn vader (lees: Vader) kan plaatsnemen. Als illustrator van kinderboeken kende Colman-Smith ongetwijfeld dit thema en de diepere betekenis ervan. Kaart 4 van de grote arcana, de Keizer, staat voor het verworven spirituele koningschap.

Op de kleding van de prins/dwaas zien we het symbool voor Ether: een wiel met acht spaken. Ether, of energie, is het vijfde element, gezien vanuit een pentagram, en staat in spiritueel opzicht voor de (inwerking van de) Geest.

De witte roos in de hand van de dwaas een klassiek symbool voor onschuld, zuiverheid en kuisheid. In het RWS-deck komt de witte roos terug bij kaart nummer 13, de Dood. Ze heeft hier de betekenis van spirituele uitzuivering. Op de helm van de Dood zien we opnieuw een rode veer: deze moet ons vertellen dat de de kundalini-energie de werkende kracht in het zuiveringsproces is.

De Thoth Tarot

De Thoth Tarot van Aleister Crowley, die voor het eerst uitkwam in 1969, pas 22 jaar na de dood van Crowley, lijkt op geen enkele wijze op zijn voorgangers. Uitgevoerd in een geheel eigen stijl en boordevol symboliek, heeft dit deck sindsdien talloze kunstenaars geïnspireerd bij hun versie van de tarot.

Ook bij Crowley’s versie van de Dwaas ligt de nadruk op zijn spirituele potentieel. Dit komt tot uiting door symbolen als de caduceus, de vlinder, de witte duif (de Heilige Geest), een zak munten met tekens van de zodiak en planeten, de gier (het Oude Egypte), en de druiventros (goddelijke extase). De groene kleding verwijst naar de mythische ‘Groene Man’ en de lente, en daarmee naar vruchtbaarheid. Hij maakt met beide benen een enthousiaste sprong voorwaarts het ongewisse in.

De zon ter hoogte van zijn kruis is een onvalste verwijzing naar de kundalini-energie. De dennenappel bovenop de caduceus staat voor de pijnappelklier, die door de kundalini wordt geactiveerd als deze is opgestegen naar de kruin. De tijger symboliseert het gevaar dat de dwaas het hoofd moet bieden tijdens zijn spirituele reis. Dit dier staat voor de energie van het tweede chakra (kleur oranje). Als de kundalini-energie niet omhoog geleid wordt na het ontwaken, maar blijft ‘hangen’ in de buik en wordt aangewend voor seksuele activiteiten (tweede chakra), leidt dit tot de spirituele dood (opgegeten worden door de tijger).

Waar de krokodil (onderaan de kaart) staat voor onze dierlijke driften in het algemeen, staat de tijger meer specifiek voor de seksuele energie. In het Hindoeïsme wordt de tijger – net als de krokodil – gebruikt als rijdier van de goden. De boodschap is: wie het goddelijke wil ervaren moet meesterschap verwerven over het dierlijke.

Conclusie

De tarot heeft zich in de loop der eeuwen ontwikkeld van een kaartspel voor verstrooiing en vermaak tot een set van 78 kaarten met diepgaande spirituele wijsheid. Was de Dwaas in de 14e eeuw nog een maatschappelijke randfiguur, heden ten dage staat hij voornamelijk voor spiritueel potentieel. Sommige decks benadrukken zijn spirituele onbewustheid – de armoede van het leven zonder God -, andere benaderen het positiever en focussen op zijn kinderlijke onschuld en toekomstige mogelijkheden, die in beeld gebracht worden door de overige kaarten van de grote arcana. Arthur E. Waite (RWS-deck) noemde de dwaas: de geest die op zoek is naar ervaring.

In Bijbelse termen is de dwaas ‘de verloren zoon’ die de weg terug gaat naar zijn vader (lees: God), nadat hij eerst helemaal is vastgelopen in het (aardse) leven.

De Dwaas is zich niet bewust van ‘het kindschap God’s …’ (B.Ph. van Bonnardt, 1947)