De Vesica Piscis

Spirituele transformatie kost tijd

Een spirituele piekervaring kan iedereen toevallen. Een epileptische aanval, of een herseninfarct zoals in het geval van Jill Bolte Taylor, kan de deur naar het goddelijke even openzetten, net als LSD en een BDE (bijna-doodervaring). Hoewel een dergelijke ervaring een enorme impact kan hebben op iemands leven, het is toch iets anders dan een spirituele wedergeboorte. Een permanente bewustzijnsverschuiving kost tijd.

In de Bijbel worden vaak tijdsaanduidingen met een symbolische betekenis gebruikt, als het om een persoonlijke transformatieperiode gaat. De getallen veertig en drie zien we vaak terug.

Nadat Mozes en zijn volk door de Rode Zee zijn getrokken, verdrinken de Egyptenaren.

De diepere betekenis van veertig

Mozes en zijn volk dolen veertig jaar rond in de woestijn voordat zij het Beloofde Land bereiken. De ark van Noach drijft veertig dagen op het vloedwater, en Jezus verblijft na zijn doop veertig dagen in de woestijn, waar hij door de satan wordt beproefd. Het getal veertig is vier maal tien en staat voor de vier aspecten van de mens die tot perfectie (tien) moeten worden gebracht, voor een vereniging met God: lichaam (instincten), hart (gevoel), hoofd (denken) en ziel.

De mens moet volledig worden gezuiverd. Het getal veertig wordt daarom in de Bijbel vaak verbonden aan het thema water. De exodus van de Israëlieten uit Egypte, onder leiding van Mozes, begint met een doortocht door de Rode Zee. Deze splitst zich in twee helften om de Israëlieten door te laten en sluit zich weer achter hen, waardoor de achtervolgende Egyptenaren met paard en al verdrinken. (4) De Egyptenaren en hun dieren staan voor de lagere natuur van de spirituele zoekers (de Israëlieten) die moet worden uitgezuiverd.

In het geval van de zondvloed, verdrinkt zelfs de hele mensheid, op Noach en zijn familie na. Als het waterniveau weer daalt en Noach uit de ark aan land stapt, is het eerste wat hij doet een dierenoffer brengen. (5) De diepere betekenis hiervan is dat onze dierlijke natuur moet worden ‘geofferd’ om het goddelijke te kunnen ervaren.

De schilder Michelangelo heeft deze diepere betekenis van Noach’s offer prachtig verwerkt in zijn beroemde plafondschilderingen in de Sixtijnse kapel, maar niemand die het ziet. (6) Afgebeeld zijn Noach’s twee zonen, beiden naakt, met de offerdieren tussen hun benen geklemd. Bij Noach zelf zien we het offervuur precies ter hoogte van zijn onderbuik. Het is bizar dat deze overduidelijke verwijzing naar onze seksuele driften al eeuwen, door zowel gelovigen als kunsthistorici, niet wordt gezien.

Noach’s offer, Michelangelo, Sixtijnse kapel, Rome

Misschien is het ook een kwestie van het niet willen zien. Kom de mens niet aan zijn orgasme. Ook heden ten dage waagt geen spirituele leraar zich eraan. Wil je nog volgelingen overhouden, of boeken verkopen, dan zal je niet te veel moeten vragen van de spirituele zoeker. ‘We zijn allemaal één’ (non-dualisme) en ‘we zijn al verlicht’, daar kun je wel mee aankomen. Gewoon oefenen in een andere mindset, je bent namelijk al goddelijk. Een zeer misleidende boodschap die alleen maar aanzet tot een nog grotere verheerlijking van het ego.

Veertig dagen in de woestijn

Jezus wordt na zijn doop door de Geest de woestijn in gevoerd, zeggen de evangeliën. De doop symboliseert het begin van de zuiveringsfase. De woestijn is een beeld voor onze innerlijke belevingswereld tijdens deze fase. In eerste instantie is dit een periode van (spirituele) droogte en hongersnood en waarin wij worden beproefd op ons uithoudingsvermogen en onze principes, net als Jezus.

De evangelisten Mattheüs en Lucas schrijven over drie specifieke verzoekingen door de duivel, die Jezus met glans doorstaat. (7) Symbolisch zijn dit beproevingen op drie niveaus – lichaam, hart (gevoel) en hoofd (denken) – die ieder mens op de weg naar God ondergaat. De duivel met zijn verleidende praatjes, staat symbool voor het ego, dat in de zuiveringsfase aan de haal probeert te gaan met de spirituele vorderingen.

We hebben het een en ander gelezen en spirituele kennis vergaard. Misschien hebben we al wat ervaren van God. We voelen ons bijzonder, ja misschien wel uitverkoren dat we iets hebben ervaren van het Eeuwige. We gaan neerkijken op al die blinde mensen om ons heen die geld, macht en kortstondige pleziertjes najagen. Mensen met andere spirituele opvattingen zitten er helemaal naast, vinden we. We denken de wijsheid in pacht te hebben, en in plaats van dat ons ego wordt ontmanteld om ruimte te maken voor God, wordt het juist vergroot, opgeblazen.

Jezus wordt beproefd in de woestijn

Meesterschap verwerven over lichaam, gevoel en denken, is een stevige opdracht. De meeste spirituele zoekers doen er dan ook stukken langer over dan veertig dagen om hun dierlijke driften te overwinnen en de stem van het ego het zwijgen op te leggen. Het kan in dit verband verhelderend werken om het woord beproevingen te vervangen door training. Onszelf oefenen. Een periode van leren en de juiste keuzes maken. Van onderscheid leren maken tussen de verlangens van het ego, en de verlangens van de ziel, die gericht is op de wil van God.

Een nieuwe mens in drie dagen

Ook drie dagen staat in de Bijbel voor een periode van transformatie, vernieuwing. De bekendste gebeurtenis na drie dagen is de verrijzenis van Jezus uit het graf. In het Oude Testament moet Jona drie dagen in de buik van een grote vis verblijven, voor hij wordt uitgespuwd op de kust. (8) En de apostel Paulus is drie dagen blind, nadat hij een boodschap van Jezus ontvangt in een visioen. (9) Deze symbolische tijdsperiode van drie dagen die volgens de Bijbel nodig is voor een transformatie, hangt samen met de veranderingen van de maan: de nieuwe maan die steeds weer verschijnt nadat het drie dagen donker is geweest. (10)

Maar wat gebeurt er nu eigenlijk concreet in deze periode? Daarover zeggen de verhalen zo goed als niets. Het is in ieder geval een tijd van grote duisternis, daar zijn alle drie de metaforen duidelijk over. In de buik van een vis en in een graf dringt geen sprankje licht door. En ook een blinde is verstoken van licht. De beelden en woorden van alle drie de gebeurtenissen weerspiegelen tevens een neerwaartse beweging. Saulus valt tijdens het visioen op de grond. Jona wordt in de diepte van de zee geworpen, en Jezus verblijft ‘in het hart van de aarde’:

Want zoals Jona drie dagen en drie nachten in de buik van de grote vis was, zo zal de Zoon des mensen drie dagen en drie nachten in het hart van de aarde zijn. (11)

Een nederdaling ter helle

Het staat niet in de Bijbel, maar volgens de christelijke geloofsbelijdenis vindt gedurende Jezus’ tijd in het graf een ‘nederdaling ter helle’ plaats. De rooms-katholieke versie van de geloofsbelijdenis luidt:

1. Ik geloof in God, de almachtige Vader, Schepper van hemel en aarde,
2. en in Jezus Christus, Zijn enige Zoon, onze Heer,
3. die ontvangen is van de Heilige Geest, geboren uit de Maagd Maria,
4. die geleden heeft onder Pontius Pilatus, is gekruisigd, gestorven en begraven,
5. die nedergedaald is ter helle, de derde dag verrezen uit de doden,
6. die opgestegen is ten hemel, zit aan de rechterhand van God, de almachtige Vader,
7. vandaar zal Hij komen oordelen de levenden en de doden.
8. Ik geloof in de Heilige Geest,
9. de heilige Katholieke Kerk, de gemeenschap van de heiligen,
10. de vergiffenis van de zonden,
11. de verrijzenis van het lichaam,
12. het eeuwig leven.
Amen.

De officiële leer van de kerk verstaat onder deze neerdaling in de hel, de reis die Jezus heeft gemaakt naar het rijk der doden om daar de dolende zielen te verlossen.

In mijn boek Ecce Homo laat ik zien dat de evangeliën zo zijn geschreven, dat het leven, de dood en de opstanding van Jezus, symbool staan voor de innerlijke weg naar het Koninkrijk van God. Voor een spirituele wedergeboorte waarbij de mens sterft aan zichzelf en zich verenigt met zijn Schepper. Esoterische (innerlijk) gezien, staat Jezus’ neerdaling in de hel voor een onderdompeling in het onderbewuste en een confrontatie met alle daarin opgeslagen oude pijn en onzuiverheden. Een reis die iedere spirituele aspirant maakt tijdens de fase van zuivering en genezing.

Laat ik meteen duidelijk zijn: dit is geen reis van drie dagen, maar van jaren! Onverwerkte emoties worden losgemaakt en met name ’s nachts geeft dit de vreselijkste nachtmerries. Onderdrukte boosheid, verdriet en machteloosheid komen vrij en worden vertaald in hartverscheurende droombeelden. De metafoor van een verblijf in de hel is niets te veel gezegd.

Over een periode van meerdere jaren wordt de mens volledig omgewoeld. Een zware tijd waarin hij of zij de weg moet zien te vinden in het figuurlijke duister, omdat het licht van God nog niet of nauwelijks zichtbaar is. Een eenzame tijd ook. Net als Jona ben je uit je comfortzone (het schip) gegooid. De dingen van de wereld zeggen je niets meer, maar een nieuwe houvast is er nog niet. Je koerst op God, maar ervaart Hem nog nauwelijks. Reisgenoten, mensen om je te steunen en je aan te spiegelen, zijn er meestal niet.

Talloze mythes, legendes en sprookjes van over de hele wereld verhalen over deze reis. Het is het universeel heldenepos, waarbij de hoofdpersoon eerst alles verliest en veel obstakels moet overwinnen, voor hij plaats kan nemen op de koningstroon.

De spirituele reis kan eenzaam zijn en voelen alsof je verdwaald bent in een donker bos (Gustave Doré, 1861).

De buik als hel

De hel, of ‘onderwereld’, verwijst ook naar de energie van de lagere chakra’s. Naar onze onderbuik, waar lustgevoelens ervoor zorgen dat de ziel geen rust kent en wordt afgehouden van God. ‘Branden in de hel’ is gedreven worden door de begeertes van de lagere natuur. Ook met deze krachten moeten we de confrontatie aan.

Judas en Jezus staan voor het duister en het licht in ieder mens (Emile Bernard, 1935).

In de evangeliën staat Judas, de verrader van Jezus, voor onze lagere natuur, voor onze onderbuik. Hij staat symbool voor die aspecten in ons die ons ervan weerhouden de weg van God te gaan. Het is geen toeval dat Judas degene is die de beurs van de apostelen beheerde. (12) Judas staat voor gehechtheid aan de materie, voor geldzucht en voor spirituele onbewustheid. Als Judas het avondmaal verlaat om Jezus te gaan verraden, schrijft Johannes: En het was nacht. (13) Het bewustzijn van Judas is totaal onverlicht, wil hij hiermee zeggen. Judas verraadt Jezus voor geld. Hij staat voor de mens die het Goddelijke verkwanselt voor het materiële. De vreemde details over zijn dood bevestigen deze interpretatie:

… en nadat hij voorovergevallen was, barstte hij in het midden open en kwamen al zijn ingewanden naar buiten. (14)

Judas valt voorover op de aarde en zijn buik barst open. Een merkwaardige dood. Symbolisch gezien echter vol betekenis. Judas die plat op zijn gezicht valt is een dubbele verwijzing naar spirituele onbewustheid. De horizontale positie symboliseert een ‘slapend’ bewustzijn en zijn gezicht is op de aarde (de materie) gericht. Zijn buik barst open en zijn ingewanden liggen op de grond. Een verwijzing naar onze dierlijke impulsen, buikgevoelens, die gericht zijn op de aardse geneugten. De buik die omgord moet worden als wij het Koninkrijk van God willen realiseren. (15)

Soberheid, stilte en overgave

Als we ook honderddrieënvijftig vissen willen vangen (eenheid en eeuwigheid willen ervaren), net als de leerlingen van Jezus, zullen we ons net moeten uitgooien aan de rechterkant. Concreet betekent dit: gedisciplineerde en langdurige meditatie. Je innerlijke monoloog laten voor wat deze is en leven vanuit lichaamsbewustzijn en voelen (functies van de rechterhersenhelft). Je aandacht houden in het hier-en-nu (mindfulness). Stoppen met het zoeken naar zintuiglijke bevrediging (inclusief seksuele bevrediging).

Je krijgt geen goede conditie door naar sport te kijken op tv, en je valt niet af door een kleinere maat kleding te kopen. De weg naar God vraagt een grote inzet van de mens. Maar hoe groot onze inzet ook is, we kunnen de zuivering die nodig is niet volledig op eigen kracht tot stand brengen. Het is grotendeels iets wat aan de mens gebeurt, een genadedaad van de Geest van God (de kundalini in de oosterse tradities). Overgave, soberheid en verstilling zijn sleutelwoorden. Dat is wat wordt bedoeld met de woorden van Mozes tegen zijn volk, voordat zij oversteken door de Rode Zee: De HEERE zal voor u strijden, en ú moet stil zijn.

Noten:
1. Johannes 21:6
2. Johannes 21:11
3. Johannes 21:7
4. Exodus 14:28-29
5. Genesis 8:20
6. Michelangelo behoorde tot de groep ingewijden die wist dat de Bijbelverhalen gelezen moesten worden als symboliek. Hij heeft dit verwerkt in diverse van zijn kunstwerken. Zie hiervoor mijn boeken.
7. Mattheüs 4:1-11 en Lucas 4:1-13
8. Jona 2:1 en 2:11

9. Handelingen 9:3-9
10. Voor een uitgebreidere analyse van Jona’s verblijf in de grote vis en het visioen van Paulus, zie mijn boek: Johannes de Doper die Jezus de Christus werd
11. Mattheüs 12:40
12. Johannes 13:29
13. Johannes 13:30
14. Handelingen 1:18
15. Lucas 12:35
16. Exodus 14:14